Construction of Formal Ontology on Computer

Abstract

ÖzGenel bir bakış açısıyla, biçimsel bir dil kullanarak tanımlanmış gerçeklik modellerine biçimsel ontoloji denir. Bu genel amaçlı modeller, özel uygulama alanlarında da kullanılabilirler. Ontolojiler doğaları gereği büyük olmaları nedeniyle, insan emeği ile oluşturulmaları halinde hata ve eksiklikler barındırma potansiyeli taşırlar. Ayrıca, bu şekilde oluşturulmuş olan bir ontolojinin, belli bir uygulama alanına uyarlanması da güç olacaktır. Bu çalışmada, insan emeği kullanımından kaynaklanabilecek olası sorunlardan korunmuş bir bilgisayarlı biçimsel ontoloji oluşturma uygulaması tanıtılacaktır. Uygulamada, biçimsel kavram analizi çerçevesinde derlem tabanlı işaretleme yöntemiyle özel uygulama alanı olarak Türkçenin anlamsal çözümlenmesi hedeflenmiştir. Bu tip doğal dil işleme uygulamalarının yanında biçimsel ontolojiler, bilgiyi anlamsal yapılar şeklinde açık ve anlamlı bir şekilde sunmalarından dolayı eğitim alanında da çok fazla bir şekilde kullanılırlar. Bunun en önemli nedenleri; yapılandırmacı yaklaşımın yayılışı ve öğretim amacıyla kullanılan kavram haritaları gibi bilgi teknolojilerinin kullanımıdır. Anahtar Sözcükler: Biçimsel ontoloji, Biçimsel kavram analizi, Bilgi teknolojileri, Anlamsal yapılar ABSTRACTFrom a general point of view, the defined reality models by using a formal language are called formal ontology. These general purposeful models can be also used in the special fields of application. Because ontologies are large-scale by their nature, they have the potential of hosting errors and deficiencies in case they are generated by human labor. Besides, an ontology formed such a way will be difficult to be adapted to a application specific. In this study, an application of a computerized formal ontology formation saved from probable problems which are likely to arise using human labor will be introduced. In the application, semantic analysis of Turkish has been targetted as a special application field using corpus-based marking method in the framework of formal concept analysis. Beside the applications of these kinds of natural language processing formal ontologies are used considerably in the field of education as they present the information in the way of semantic structures clearly and meaningfully. The most important reasons of this are the use of the information technologies such as expansion of constructivist approach and the concept maps used for educational reasons. GİRİŞEn geniş anlamıyla dil, insanların aralarında anlaşmalarını sağ-layan, onların duygu ve düşüncelerini doğrudan ya da dolaylı olarak bildirmeye yarayan işaretler bütünüdür. Genellikle, dilin üç bileşenden oluştuğu iddia edilir: Dilin öğeleri arasındaki ilişkileri kapsayan biçimsel/dizimsel bileşen, dilin dış dünya ile ilişkisini barındıran anlamsal bileşen ve ifadeleri konuşmacı ve dinleyici bağlamına yerleştiren pragmatik bileşen.Dilin özellikle anlamsal çözümlemesi, gerçekliğin bir modelini, yani bir ontoloji kullanmayı gerektirir. Bilgisayarlı dilbilim ya da doğal dil işleme uygulamaları ise, bu ontolojinin biçimsel ...