Çoklu terk ediş noktası bulunan pistler için stokastik sıralama planlama modeli

Abstract

Havalimanlarında pisti terk ediş taksi yolları farklı tipteki uçakların operasyonel performansları göz önünde bulundurularak geçmiş verilere dayalı olarak tasarlanmaktadır. Sıralama planlaması yapılırken uçakların pisti beklenen bir noktadan terk edeceği varsayılmaktadır. Ancak gerçek performanslar farklılık gösterebilmektedir. Aynı tip uçaklar pisti farklı noktalardan terk edebilmektedir. Bunun yanı sıra pisti aynı noktadan terk eden uçakların pist meşguliyet süreleri de farklılaşabilmektedir. Bu durum birden fazla pisti terk ediş taksi yolu içeren havalimanlarında trafik planlaması yapılırken iki farklı belirsizlik unsurunu ortaya çıkarmaktadır. Bunlardan ilki pisti terk ediş noktası (REP) belirsizliği diğeri ise pist meşguliyet süresi (ROT) belirsizliğidir. Bu çalışmada REP ve ROT belirsizlikleri göz önüne alınarak birden fazla terk ediş noktasına sahip pisti bulunan havalimanlarında geliş-kalkış sıralaması için stokastik programlama modeli geliştirilmiştir. Türkiye’de bir havalimanına gerçekleşen 154 geliş operasyonun radar verileri incelenmiş ve matematiksel modele entegre edilmiştir. Gerçek verilere dayalı olarak üretilen çeşitli beklenen iniş ve kalkış senaryoları matematiksel modelde koşturulmuştur. Daha sonra önerilen stokastik model deterministik ve ilk gelen ilk hizmet alır (FCFS) yaklaşımları ile toplam gecikme ve tamamlanma zamanları açısından kıyaslanmıştır. Sonuç olarak önerilen modelin belirsizliklere karşı sağlam sıralamalar sunmayı başardığı ve diğer yaklaşımlarla kıyaslandığında önemli gecikme kazanımları sağladığı gözlenmiştir.