„Chętka mię napadła budować i pięknie mieszkać”. Stosunek Krzysztofa Opalińskiego (1611–1655) do architektury

Abstract

W artykule omówiono nieopracowany jak dotąd przez badaczy stosunek Krzysztofa Opalińskiego do architektury. Magnat zamawiał projekty swoich pałaców we Włoszakowicach oraz w Warszawie u Constantego Tencalli, który zapewne projektował też kościół parafialny we Włoszakowicach. Swoje opinie na temat budownictwa Opaliński zawarł w pisanych przez siebie wierszach oraz w listach do swojego brata Łukasza, domniemanego autora pierwszego polskojęzycznego traktatu architektonicznego. Poglądy Opalińskiego, częściowo zbieżne z wyrażonymi w tym traktacie, były wynikiem lektury włoskich i francuskich traktatów i wzorników architektonicznych, ale też dzieła Petera Paula Rubensa Palazzo di Genova, wydanego w 1622 roku.

Jak Feniks z popiołów. Architektura kościoła franciszkanów w Zamościu

“…Pomijaj¹c przypisywane mu autorstwo projektów krakowskiej kaplicy Zbaraskich (1628 po 1632) 273 , kocio³a karmelitów bosych pw. w. Teresy (16331652) 274 i pa³acu Janusza Radziwi³³a w Wilnie (16351653) 275 czy kocio³a parafialnego we W³oszakowicach (przed 1643) 276 , wiemy na pewno, ¿e projektowa³ pa³ace na zlecenie Krzysztofa Opaliñskiego 277 . Podobieñstwo artykulacji wnêtrza oraz rzutu kopu³ kaplic kocio³a franciszkanów w Zamociu do porz¹dku nawy g³ównej i przesklepienia prezbiterium wi¹tyni w. Teresy w Wilnie, pewne elementy dekoracji w postaci ram permutacyjnych czy plakiet z uszakami w fasadzie oraz g³owic kapiteli zdobionych g³ówkami anio³ów 278 , a tak¿e…”