Change and Continuity: Military-Civilian Relations and Coups in Turkey’s Citizenship and Social Studies Textbooks (1950-2012)

Abstract

Öz: Türkiye uluslaşma ve modernleşme tarihinin en önemli aktörlerinden birisi olan ordunun devlet sistemi içerisindeki politik otonomisi ve politikaya müdahil eylemleri demokrasi norm ve ilkeleriyle bağdaşmayan bir görünüm sergilemiştir. Ordu, demokrasi normlarına göre bir anomali teşkil eden bu konum ve eylemlerini, eğitim gibi kamusal diskur üretme araçları ile meşrulaştırma yoluna gitmiştir. Mevcut eğitim araştırmaları, Türkiye'de ordunun anti-demokratik konum ve eylemlerini meşrulaştıran militarist diskurların sosyal eğitim yoluyla nasıl yeniden üretildiklerine ve yaygınlaştırıldıklarına yeterli ilgi göstermemiştir. Bu çalışma, militarist diskurların eğitimde nasıl yankılandığını, 1950-2012 yılları arasında okutulmuş 16 adet ortaokul (8. sınıf) vatandaşlık ve sosyal bilgiler ders kitabının kritik söylem analizini yaparak göstermeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın bulgularına göre, militarist diskurlar, 1950'den itibaren değişen yoğunlukta ders kitaplarında yer bulmuş ve 28 Şubat 1997 askeri müdahalesi sonrası zirve yapmıştır. Ders kitaplarında tespit edilen militarist diskurlar ordunun devlet sistemi içerisindeki politik otonomisini ve demokratik sistemin işleyişine zarar veren veya onu kesintiye uğratan müdahalelerini normalize etmiş, doğallaştırmış ve hatta yüceltmiştir. Türkiye'nin Avrupa Birliği (AB) üyeliği için adaylık statüsü aldığı 1999 Helsinki Zirvesi sonrası azalmaya başlayan militarist diskurlar, 2010'lu yıllarda büyük ölçüde ders kitaplarından kaybolmuştur. Ders kitaplarının militarist diskurlardan temizlenmesinde AB üyelik reformlarının çok belirgin bir rol oynadığını ileri süren mevcut çalışma, militarist diskurların eğitimde tekrar yankılanmasını önlemeye ve Türkiye'de sosyal eğitimin demokratikleşmesine katkılar sunabilir.