Bağımsız Denetim Kalitesi Üzerinde Etkili Olan Faktörler Üzerine Bir Yapısal Eşitlik Modellemesi (A Structural Equation Modeling on The Factors Affecting Independent Audit Quality)

Abstract

Bu çalışmanın amacı, bağımsız denetim sürecinin kalitesini etkileyen unsurları literatürdeki çalışmalara dayanarak belirlemek ve bu unsurların bağımsız denetim kalitesi üzerindeki etkilerini tespit etmektir.Yöntem -Bu araştırma kapsamında denetlenen işletme, bağımsız denetim firması, bağımsız denetçi, bilişim teknolojisi kullanımı ile yasal düzenlemeler ve kurumların bağımsız denetim kalitesi üzerindeki etkisini inceleyen araştırma modeli ele alınmıştır. Araştırma modeli parametrik olmayan bir yöntem olan kısmi en küçük kareler yöntemi (PLS-SEM) ile test edilmiştir. Araştırma verileri yapılandırılmış anket tekniği kullanılarak, uygun örnekleme ve kartopu örnekleme tekniklerinden faydalanılarak Türkiye'de bağımsız denetim faaliyetinde bulunan bağımsız denetçilerin seçilmesi ile elde edilmiştir. Veriler, 80 kişilik örneklem büyüklüğü ile yapısal eşitlik modellemesi yöntemi ve SmartPLS 3.2.4 yazılımı kullanılarak analiz edilmiştir. Bulgular -Araştırmanın bulguları; demografik bulgular, ölçek modeline ilişkin bulgular ve yapısal model bulguları olmak üzere üç başlık altında incelenmiştir. Demografik bulgular ile araştırmaya katılan bağımsız denetçilerin cinsiyet, yaş, eğitim düzeyi, unvan, yetkiye sahip oldukları yıl sayısı, bir denetim firmasına ortak olma ya da bir denetim firmasında çalışma durumları ve denetim firmasındaki unvanları değerlendirilmiştir. Ölçek modeline ilişkin bulgularda ise güvenilirlik analizi sonucunda belirlenen değişkenlerin (Denetlenen İşletme, Bağımsız Denetim Firması, Bağımsız Denetçi, Bilişim Teknolojisi Kullanımı ve Yasal Düzenlemeler ve Kurumlar) ölçeklerinin güvenilirlikleri onaylanmıştır. Yapısal model bulgularına göre de oluşturulan model ile bağımsız değişkenlerin bağımsız denetim kalitesini %70 oranında açıkladığı ve ileri sürülen hipotezlerden de Hipotez 1, 3 ve 5'in kabul edilerek Denetlenen İşletme, Bağımsız Denetçi ve Yasal Düzenlemeler ve Kurumlar olmak üzere bu 3 değişkenin bağımsız denetim kalitesini etkilediği sonucuna varılmıştır.Tartışma -Araştırmanın sonucuna göre; denetlenen işletme, bağımsız denetim sürecinde rol alan bağımsız denetçi ve bağımsız denetim faaliyeti ile ilgili yasal düzenleme ve kurumların bağımsız denetim kalitesi üzerinde etkileri bulunmaktadır. Ayrıca kaliteli bir bağımsız denetimin gerçekleştirilmesinde en fazla etkili olan unsurun bağımsız denetçi olduğu söylenebilmektedir. Bu durum da her ne kadar gelişen teknolojilerin denetim süreçlerini etkilemiş olmasına rağmen bu süreçleri ve teknolojileri uygulayan kişiler olan bağımsız denetçilerin kaliteli bir denetim gerçekleştirilmesindeki rolünün yadsınamayacak derecede fazla olduğunu açıklamaktadır.