Ayancık Çayı Havzası’nda (Sinop) meydana gelen taşkın olaylarının havza morfometrisi açısından değerlendirilmesi

Abstract

Karadeniz Bölgesi’nin Batı Karadeniz Bölümü’nde yer alan Ayancık Çayı Havzası’nda, bölge genelinde olduğu gibi taşkın olayları sıklıkla görülmektedir. Ayancık Çayı Havzası’ndaki taşkın olaylarını drenaj havzası morfometrisine bağlı olarak değerlendirmeyi amaçlayan bu çalışmada, morfometrik indisler kullanarak havzanın taşkın potansiyeli belirlenmeye çalışılmıştır. Bu amaç doğrultusunda havzada alanı 0.4-175.3 km2 arasında değişen 24 alt havzaya çizgisel, alan ve rölyef morfometri parametrelerine bağlı 20 farklı morfometrik indis uygulanarak her bir alt havzanın taşkın potansiyeli tespit edilmiş ve açıklanmıştır. Belirlenen bu alt havzaların, olası taşkın oluşturma potansiyelleri iki farklı yöntem ile açıklanmaya çalışılmıştır. Morfometrik analiz ve temel bileşen analizi (TBA) esas alınarak alt havzaların öncelik sıralaması yüksek, orta ve düşük öncelik olarak 3 sınıfta değerlendirilmiştir. Morfometrik analiz sonucuna göre: 11 adet alt havza yüksek, 7 alt havza orta, 6 alt havza da düşük önceliğe sahiptir. Temel bileşen analizine göre ise 6 alt havza yüksek, 11 alt havza orta, 7 alt havza düşük önceliğe sahiptir. Bununla birlikte her iki yöntemin benzer sonuçları değerlendirildiğinde, yüksek önceliğe sahip 6 alt havza, orta önceliğe sahip 5 alt havza, düşük önceliğe sahip 4 alt havzanın olduğu belirlenmiştir. Ayancık Çayı Havzası’ndaki alt havzaların havza morfometrisine bağlı olarak değerlendirilmesi sonucunda, alt havzaların drenaj, geometrik ve topografik özelliklerinin taşkın olasılıklarının anlaşılmasında önemli rol oynadığı görülmüştür.

Burdur Gölü Havzasındaki morfometrik parametrelerin ve erozyon durumunun değerlendirilmesi

“…Ülkemizdeki farklı havzalara ait havza morfometrisinin belirlenmesi ile ilgili yapılmış çalışmalar (Utlu ve Özdemir, 2018;Ödeker ve Türkoğlu, 2020;İmamoğlu, 2020;Yüksek vd., 2020;Coşkun ve Öztürk, 2021;Görgülü ve Göl, 2021;Uzun, 2021;Esen, 2022) bulunmakla beraber bu çalışmaların sayısı yeterli düzeyde değildir. Havzaların morfometrik analizi sonucunda elde edilen bilgiler, su kaynakları yönetiminde, toprak erozyonunun korunmasında, heyelan duyarlılık haritalamasında, yeraltı suyu potansiyelinin değerlendirilmesinde ve havzaların önceliklendirilmesinde belirleyici bir araç olarak kullanılabilmektedir (Singh vd., 2021).…”

Esmahanım Deresi Havzası’nın (Akçakoca-Düzce) Morfometrik Özellikleri ve Taşkınlara Etkisi

“…SYM kullanılarak belirlenen alt havzalara Tablo 3'de yer alan havza geometrik, alansal ve relief morfometrik özelliklerini değerlendiren indisler uygulanmıştır. Literatürde bu indisler kullanılarak yapılan çok sayıda çalışma bulunmaktadır(Apaydın, 2021;Baduna Koçyiğit ve Akay, 2018;Ege ve Avsever, 2022;Erol Görür ve Karadeniz, 2018;Erten ve Gürbüz, 2018;Esen, 2022;İmamoğlu, 2020; Kütükçü vd., 2015;Turoğlu, 1997). İndislerle alt havzaların geometrik, alansal ve relief özellikleri belirlenmiş ve alt havzalar, indis sonuçları ile taşkın duyarlılığı açısından göreceli olarak karşılaştırılmıştır.2 /…”