Als de chirurg in eigen vingers snijdt...

Abstract

Onderzoeksgegevens over psychische en relationele problemen, burnout en desillusionering van psychotherapeuten hebben het beeld van de onwankelbare therapeut aangetast. Er wordt een beschrijving gegeven van elementen die de keuze voor dit beroep tot een eigenaardige en gevaarlijke roeping maken. Ook wordt een aantal corrigerende maatregelen aangereikt die de negatieve invloed van het werk op de persoon van de psychotherapeut kunnen minimaliseren. Verder onderzoek is nodig om tot een positieve formulering te komen van de wijze waarop psychotherapeuten hun werk ten dienste kunnen stellen aan hun eigen groei en ontwikkeling. InleidingAl te gemakkelijk wordt verondersteld dat de psychotherapeutische relatie een interactie inhoudt tussen de zieke persoon van de patie¨nt en de gezonde persoon van de therapeut. Deze visie op de psychotherapeutische relatie is gebaseerd op de verwachting dat de psychotherapeut een toonbeeld is van psychische gezondheid en stabiliteit. De laatste decennia groeit echter de erkenning dat in de psychotherapeutische situatie twee complexe en kwetsbare individuen elkaar ontmoeten. De complexiteit en de kwetsbaarheid van de psychotherapeut licht ik in dit artikel nader toe.Het beeld van de ideale, gezonde therapeut wordt aangetast door onderzoeksgegevens over psychische en relationele problemen, burnout en desillusionering van psychotherapeuten. Deze gegevens maken tegelijkertijd duidelijk dat meer diepgaand onderzoek nodig is naar de factoren die de psychotherapeut extra kwetsbaar maken. Om deze factoren te beschrijven ga ik uit van een interactioneel model, dat zowel aandacht besteedt aan de factoren die bepalend zijn voor de beroepskeuze van de psychotherapeut (eigen persoonlijke problemen, familiale patronen en behoeften) als aan de stress en de gevaren die inherent zijn aan het psychotherapeutische werk. Ik reik een aantal corrigerende maatregelen aan, die de mogelijke negatieve invloed van het psychotherapiewerk kunnen minimaliseren. Probleemstelling Het ideaalWanneer Freud psychotherapie als formeel beroep concipieert, adviseert hij de toekomstige therapeuten om de attitude van de chirurg tot hun voorbeeld te nemen, «die al zijn affecten en zelfs zijn medelijden als mens opzij schuift en zijn geesteskrachten op e´e´n enkel doel richt: de operatie zo vakkundig mogelijk te verrichten [...]. De rechtvaardiging voor deze van de analyticus te eisen emotionele kilheid is hierin gelegen dat ze voor beide partijen de voordeligste condities schept, voor de arts het wenselijk ontzien van zijn eigen affectleven, voor de patie¨nt de beste hulp die wij thans in staat zijn te verlenen. » (1912, blz. 93

What brings you here?—A qualitative study on why therapists become and remain therapists.

“…Developing and nurturing resilience within the therapist is paramount to bounce back from the many hazards of their trade, such as burnout, depression, and compassion fatigue (Van Gael, 1998; Zhao, 2019). Life phase and (adverse) life occurrences should be monitored (by colleagues, management, and therapists themselves) because this can heavily impact therapist resilience—and thus, the ability to help patients continuously and effectively.…”

“…This theme embodies how therapists persevere through adversities and hardships. They have to deal with their own life (phase) challenges while simultaneously coping with many work-related hazards in the “perilous calling” (Sussman, 1995) of therapeutic work, such as burnout, depression, and compassion fatigue (Van Gael, 1998). Resilience helps therapists cope with work-related stressors while simultaneously dealing with life phase and adverse life occurrences.…”

“…The road toward becoming a qualified therapist takes many years of education, personal therapy, and supervision. After qualifying, practicing as a therapist has been referred to as a “curious calling” (Sussman, 1992) and even “a perilous calling” (Sussman, 1995) due to stressful client behaviors (Deutsch, 1984) and other career-related psychological hazards, such as burnout, depression, and compassion fatigue (Van Gael, 1998). Therapists must be willing to witness suffering on a daily basis (Starr, 2015) and concern themselves with the dark side of the human psyche, the suffering, the wounded, or dysfunctional (Norcross & Farber, 2005).…”