Ahilik Sisteminin Gelişimi ve Mali Yapısı ile 1872-1875 Yıllarına Ait Ahi Evran Vakfının Muhasebe Kayıtlarının İncelenmesi

Abstract

Ahilik Arapçada kardeş manası taşırken Türkçe'deki karşılığı ise cömert, konuksever ve yiğitliktir. Ahilik sisteminin amacı, insanların dayanışma ve yardımlaşma içinde bulunarak dürüst, gayretli, hayırsever, konuksever, cömert bireylerin oluşmasını sağlamaktır. Ayrıca ahilik sistemi, Türk topluluğunda birlik ve beraberliği de güçlendirdiği bilinmektedir. Ahilik sistemi zamanla iş ve meslek ahlakında uyulması gerekli olan kuralları yansıtmakta ve güçlü bir eğitim kuruluşu olduğu da görülmektedir. Sistem, XIII. asırda Anadolu Selçuklu Devleti döneminde doğmuş, Osmanlı Devleti döneminde 700 sene varlığını devam ettirmiş ve XVIII. asırdan sonra adının değişmesi ile "esnaf birliği" biçiminde kurumsallaşmıştır. Bu çalışmada konu ahilik sistemi, ahilik sisteminin fonksiyonları, mali yapısı, vakıfları, Osmanlı Devleti öncesi ve Osmanlı Devleti dönemindeki ahilik sistemi olarak belirlenmiştir. Bu konu kapsamında 1872 ve 1875 yıllarına ait Kırşehir Sancağı'nda faaliyet göstermiş olan Ahi Evran Vakfı'nın Muhasebe Kayıtlarının incelenmesi çalışmanın amacını oluşturmuştur. Çalışmada, ahilik sisteminde ahi zaviye ve vakıflarının büyük öneme sahip olduğu ve Osmanlı Devleti'nde XX. asra kadar devam eden ahilik sisteminin saygınlığı ve kâr oranlarının azalması ile varlığını zamanla kaybettiği sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma kapsamında incelenen belgelerin ağırlıklı olarak arazi gelirlerinin muhasebe kayıtlarının olduğu ve Der Liva-yı Kırşehri'ne ait 224 musakkafat ve 183 müstegallat olduğu ve 7 tane müstegallatın başkalarının sorumluluğunda olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca vakıflarda görev yapan kişilerin, maaş ve diğer ödemelerinin görevli oldukları bölgelerden tahsil edilen gelirlerden kesinti yapılarak karşılandığı sonucuna ulaşılmıştır.