1922 Pari̇s Konferansi Ekseni̇nde İngi̇ltere’ni̇n Anadolu Barişina Bakişi

Abstract

TBMM Hükümeti’nin Sakarya’da Yunanlılara karşı elde ettiği zafer sonrasında İngiltere, Küçük Asya’da (Asia Minor) barışı sağlamak adına bir takım girişimlerde bulunmuştur. Bu girişimlerin biri de 1922 Mart’ında Müttefik Devletler Dışişleri Bakanlarının Paris’te bir araya geldiği konferanstır. Şark’ta sulhun sağlanması için Yunanistan’dan kendi çıkarlarını Müttefiklerin ellerine bırakma sözü alan İngiliz Dışişleri Bakanı Lord Curzon; İngiltere’nin Boğazlar, Orta Doğu ve Hindistan üzerindeki çıkarlarını da düşünerek Müttefiklerin barış konusunda ortak bir karara varmalarına çalışmıştır. Böylece İngiltere; hem Boğazların kontrolünü sağlamak, Bolşevik Rusya’nın batıya ve güneye yayılma ihtimalini frenlemek, TBMM Hükümeti’nin Bolşeviklerle olan yakınlığının boyutunu öğrenmek hem de Hint-İslam kamuoyunun tepkisini yatıştırarak Orta ve Uzak Doğu’da yankılanan huzursuzluğu gidermek istemiştir. Barıştan yana tavrını gizlemeyen TBMM Hükümeti de Dışişleri Bakanını Avrupa başkentlerine göndererek temaslarda bulunmasını sağlamıştır. Ancak Paris Konferansı kararları önce mütareke sonra ateşkes üzerine planlandığından Mondros Mütarekesi tecrübesini yakın zamanda yaşamış bir millet nazarında bu kararlar şüpheyle karşılanmıştır. TBMM Hükümeti önce tahliye sonra sulh müzakereleri biçiminde niyetini ortaya koysa da karşılıklı notalar etrafında devam eden süreçte sulh hep söylemde kalmıştır. Bu çalışmada, İngiltere’nin dilinden düşürmediği Anadolu barışına dair tutumu; İngiltere Kabine Belgeleri, Avam Kamarası ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıtları üzerinden aktarılmaya çalışılmıştır.