19. Yüzyilin Sonunda Osmanli Li̇manlarinda Ti̇cari̇ Hayatin Beli̇rleyenleri̇

Abstract

ÖZ 19. yüzyıl Osmanlı Devleti'nin en uzun yüzyılı olarak nitelenmektedir. Özellikle de yüzyılın ikinci yarısında meydana gelen eko-politik olayların yoğunluğu ve önemi, devletin iktisadi ve siyasi kaderini tayin etmesi açısından oldukça dikkat çekicidir. Kırım Savaşı'nın akabinde başlayan borçlanma furyasının kapitalizmin ilk küresel bunalımı olan 1873-96 Bunalımı ile birlikte mali bir iflasla sonuçlanması, Osmanlı Devleti'nin en büyük toprak parçasını kaybettiği savaş olan 1877/78 Osmanlı-Rus Harbi ve Düyûn-u Umûmiyye ve benzeri ekonomi üzerindeki yabancı denetimini temsil eden örgütler, bu dönemin belirleyici unsurlarıdır. 19. yüzyılda aynı zamanda Osmanlı Devleti'nin dış ticareti de yapısal bir dönüşüm geçirmiştir. O döneme kadar Osmanlı dış ticaretinde sınırlı bir paya sahip olan Batılı ülkeler, Sanayi Devrimi'nin de etkisiyle birlikte kapitalizmin çevre ülkelere yayılması sürecinde ikili ticari anlaşmalar vasıtasıyla Osmanlı dış ticaretindeki paylarını artırmışlar ve Osmanlı Devleti ile hammadde ve mamul mal değiş tokuşuna dayalı yeni bir ticari düzen oluşturmuşlardır. Bu çalışmada söz konusu süreçlerin ve eko-politik gelişmelerin Osmanlı dış ticaretinde önemli role sahip olan İzmir, Trabzon, Selanik ve Beyrut limanlarındaki iktisadi ve ticari faaliyetlere olan etkisi ve bu bağlamda ilgili limanlarda ticari hayatın nasıl bir gelişim seyri izlediği İngiliz konsül raporları üzerinden ele alınacaktır. Böylelikle bu dönemde meydana gelen olayların Osmanlı ticareti üzerindeki etkisinin mikro düzeyde incelenmesi amaçlanmaktadır.