Düyûn-ı Umûmiyye İdaresi Genel Sekreteri Fransız Gezgin Vital Cuinet’nin Gözüyle Urfa Sancağı (1890)

Abstract

Osmanlı İmparatorluğu’nun 1854 yılında başlatmış olduğu dış borçlanma serüveni 1881 yılında Düyûn-ı Umûmiyye İdaresi’nin kurulmasına neden olmuştu. Alacaklı devletlerin kurmuş olduğu bu idarenin genel sekreterlik görevi 1880-1892 yılları arasında Vital Cuinet tarafından icra edilmişti. Vital Cuinet, görevi başındayken Anadolu’nun belirli bölgelerini gezerek Osmanlı İmparatorluğu’nun idari, mali, ekonomik, coğrafi ve demografik yapısı hakkında notlar tutmuştu. Bu notlardan hareketle Osmanlı yönetimine verilen borçların tahsil edilip edilemeyeceği sorusuna cevap aranmıştı. Yapmış olduğu araştırma ve izlenimler sonucunda toplamış olduğu verileri görevinin resmî olarak sona ermesinden sonra Paris’e giderek 1892 yılında bir kitap hâline getirmişti. La Turque D’Asie, Géographie Administrative Statistique Descritive et Raisonnée De L’asie-Mineure adıyla basılan bu eser dört ciltten oluşmaktadır. 1890 yılında Urfa sancağını ziyaret eden gezginin bölgeyle ilgili izlenimleri ikinci ciltte yer almaktadır. Bu çalışma, Cuinet’nin tutmuş olduğu kayıtlar esas alınarak XIX. yüzyıl sonlarında Urfa’nın idari, mali, ekonomik, coğrafi ve demografik yapısının ortaya çıkarılması amacıyla hazırlanmıştır. Bu amaç çerçevesinde ana kaynak olarak Vital Cuinet’nin eserinin yanı sıra vilayet salnameleri, arşiv belgeleri ve araştırma-inceleme eserlerden de istifade edilmiştir. Bu doğrultuda yapılan araştırma neticesinde Vital Cuinet’nin eserinde, Urfa sancağının idari yapısı, mali durumu, ekonomik yapısı, coğrafi konumu ve demografik yapısı hakkında ayrıntılı bilgilere yer verdiği görülmüştür.