19. Yüzyilda Ni̇ş Ve Leskofça Çi̇ftli̇kleri̇’nde Mülki̇yet Ve “Ceza Hukuku” Sorunlari: Sadrazam Kibrisli Mehmed Emi̇n Paşa’nin Tefti̇ş Raporlari Çerçevesi̇nde

Abstract

19. yüzyılda Tanzimat dönemi boyunca Osmanlı hükümeti taşrada pek çok müfettiş görevlendirmiştir. Müfettişlerin görevlendirilmesinin arka planında farklı sebepler vardır: Gülhane Hatt-ı Hümayunu’nun ilanının hemen akabinde, 1840 yılında, Ahmed Arif Hikmet Bey özellikle toprak rejimi hakkında bilgi toplamak ve halka Tanzimat sürecini anlatmak için Rumeli müfettişi olarak atanmıştır. Arif Hikmet Bey ayrıca halkın şikayetlerini de dinlemiştir. Bu teftişin amacı yerel düzlemde bilgi toplayarak tarımsal üretimi yeniden düzenlemektir. 1858 Kanunname-i Arazisi’nin yürürlüğe girmesinden sonra da teftişler benzer kaygılarla, bazen de dış müdahalenin önlenmesiyle amacıyla, devam etmiştir. Bu teftişlerden biri de 1860 yılında Sadrazam Kıbrıslı Mehmed Emin Paşa’nın Rumeli’de gerçekleştirdiği teftiştir. Bu araştırma sürecinde tutulan ve defter haline getirilmiş raporlar, 19. yüzyılın ikinci yarısında Bulgaristan ve Sırbistan’da toprak hukuku sorunları açısından önemli bir kaynak teşkil etmektedir. Ayrıca bu belgeler Osmanlı toplumunda yönetici sınıfıyla halk arasında ortaya çıkan cezai problemler hakkında önemli veri sunmaktadır. Bu makale Emin Paşa’nın teftişinde Niş ve Leskofça çiftliklerinde ortaya çıkan mülkiyet hukuku ve ceza hukukuna dair şikayetlerin ve çözüm sürecinin hukukî analizine dayanmaktadır.