yandan, soykırıma maruz kaldığı iddia edilen Ermenilerin Anadolu coğrafyasındaki popülasyonu ve pek çok cephede savaşmalarının gerekçeleri de Fransız kaynakları çerçevesinde irdelenecektir.
Osmanlı Devleti'nin tasfiyesi anlamına gelen Şark Meselesi bağlamında 93 Harbini içine alan 1875-1878 yılları, devletin kaybettiği toprak, insan ve prestij bakımından Türk tarihinin buhranlı dönemlerinden biri olmuştur. Avrupa güç dengesi siyasetinde, büyük güçlü devletler, Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğünü koruma politikasından, birbirlerini diplomasi yoluyla vazgeçirmeye başlamışlardır. Fransa ise Rusya, Avusturya- Macaristan, İngiltere ve Almanya'yı güvenilmez olarak görmüş kendi ajanları ve yetkin diplomatları sayesinde bu ülkelerin aralarında gizli görüşmeleri önceden tespit edip buna göre pozisyon almış veya konjonktürün gereğini kabul etme çabası içine girmiştir. Fransız Büyükelçiler gizli, çok gizli ve hususî ibareli belgelerle, başta Rusya olmak üzere, İngiltere, Almanya, Avusturya-Macaristan ve diğer ülkelerin diplomatik bilgilerini veya hamlelerini Fransız Dışişleri'ne aktarmışlardır. Kritik anlarda atılan adımlar, memorandumlar, notalar, acil telgraflar, kısa notlar, şifreli yazılar veya teferruatlı raporlar bu sürecin önemini ortaya koymuştur. Bu çalışmada, Fransız Büyükelçilik yazışmalarında ele alınan, Hersek ayaklanması, Bulgar isyanları, Selânik vakası ve akabinde vuku bulan kritik konular ele alınmıştır. İstanbul, Paris, Londra, Berlin, Viyana ve Saint-Petersbourg gibi merkezlerde bulunan Fransız Büyükelçilerin, bu olaylara değin diplomatik görüş ve düşünceleri ortaya konulmuştur. Bu süreçte, Avusturyalı Kont Andrassy, Rus General İgnatief ve Fransız Dük Decazes gibi dönemin öne çıkan güçlü diplomatik ve siyasi figürlerinin karşılıklı olarak başlattıkları yazışmalar incelenmiştir. Hiç şüphesiz Fransızların olaylara bakışında ilgili bölgeden gelen taraflı elçilik raporları etkili olmuştur. Ancak Fransa'nın politik tutumunu ortaya koyması bakımından dikkate değer kabul edilmiştir.
Napolyon’un Mısır’ı işgal etmesi üzerine İngilizlerle iş birliği yapan Osmanlılar Fransızları Doğu Akdeniz’den uzaklaştırmışlardı. Mısır’ın kaderi, Fransız işgalinden bir müddet sonra iktidara getirilen ve uzun süren saltanatıyla (1805-1848) gerçekten de önemli bir tarihi simgeleyen Mehmet Ali Paşa'nın (1771-1849) eseri olacaktır. Mısır’da, hem “modern” bir ulus-devletin başlangıcı hem de “bölgesel bir imparatorluk” oluşumu, taşra özerkliğinde özgün bir tecrübe hâlinde yaşanacaktır. Tabiatıyla Mısır’ın Osmanlıdan kopuşu, etkileri 1840'lı yıllara kadar hissedilen uluslararası bir krizin "Şark Meselesi/Doğu Sorunu"nun ana maddesi olacaktır. Bu süreçte her devlet kendi çıkarlarına göre bu meselenin devamını veya çözümünü istemiştir. Fransa en büyük rakibi İngiltere’nin tavrına göre politika geliştirerek hamleler yapmıştır. Fransız kamuoyu ise tıpkı Yunan isyanlarında Yunanlıları desteklediği gibi burada da Mehmet Ali Paşa’ya ciddi bir destek vermiştir. Zira Napolyon Mısır’ı Fransa’ya kazandırmak istemiştir. Öte yandan Mısır ordusu Fransız mühendisler tarafından sağlanan teknik donanım ve mukavemet sayesinde Osmanlı ordusunu perişan etmişti. Aslında Mehmet Ali Paşa Fransız kültür ve tekniğine aşina idi, yani Mısır Fransa’ya çok yakındı ve İngiltere’nin Akdeniz’deki çıkarlarını Fransa adına sınırlandıran kıymetli bir müttefik olabilirdi. O halde Fransa’nın Osmanlı yerine Mehmet Ali Paşa’yı desteklemesi Doğu politikasının tabii bir sonucu olacaktır. Bu durumda diğer devletler de bu politikanın karşında yer alacaklardır. Bu çalışmada, Fransız diplomasisinin bütün sırlarına vakıf olan Emile Desages’ın koleksiyonunda bulunan el yazması “1839 yılında Türkiye’de Devlet Ricali ve Hadiseler” başlıklı bölümü çok yönlü ele alınmıştır. Bu rapor çerçevesinde Mısır Meselesinde yaşanan diplomatik gelişmeler, olaylar ve dönemin devlet ricali hakkındaki iddialar incelemeye konu edilmiştir.
scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.
hi@scite.ai
10624 S. Eastern Ave., Ste. A-614
Henderson, NV 89052, USA
Copyright © 2024 scite LLC. All rights reserved.
Made with 💙 for researchers
Part of the Research Solutions Family.