Մամիկոնյանների Գործունեության Սկիզբը Մեծ Հայքում

Abstract

Թե՛ Արշակունյաց թագավորության, թե՛ մարզպանության շրջանում հայ նախարարական տների պատմության մեջ իր ուրույն տեղն ունի Մամիկոնյան իշխանական ընտանիքի գործունեությունը։ 240-ական թվականների կեսերին ներքին խռովությունների հետևանքով և աշխարհաքաղաքական բարդ պայմաններում նրանք լքեցին իրենց հայրենիքը՝ Ճենաստանը: Դուրս գալով այնտեղից՝ Մամիկոնյանները նախ ապաստան գտան Քուշանաց աշխարհում՝ Բահլում, Վասուդևա Արշակունու մոտ։ Վերջինիս ջանքերի շնորհիվ ազատվելով սպասվող պատժից՝ նրանք հանգրվանեցին Մեծ Հայքում՝ Տրդատ Բ-ի (216-256) մոտ, որն այդ ժամանակ անհավասար պայքար էր մղում Սասանյան աշխարհակալության դեմ՝ փորձելով պաշտպանել երկրի գոյությունը և անկախությունը։ Հետագա տասնամյակներում Մամիկոնյանները ոչ միայն դասվեցին առաջնակարգ նախարարների շարքում, այլև օգտագործելով նպաստավոր իրադրությունը՝ Տրդատ Գ-ից (298-330) ստացան առաջին խոշոր կալվածքը՝ Տարոնը, բնաջնջեցին Սլկունի նախարարական տոհմը և գլխավորեցին այնպիսի առանցքային գործակալություն, ինչպիսին էր հայոց բանակի սպարապետությունը։ Как при царстве Аршакидов, так и в период марзпанства в истории армянских княжеских домов особое место занимает деятельность княжеской семьи Мамиконянов. В результате внутренних смут в середине 240-х годов и в сложных геополитических условиях Мамиконяны покинули свою родину – Ченастан, вначале найдя пристанище в Кушанском мире, в Багле, у Васу-девы Аршакуни. Избежав ожидаемого наказания благодаря усилиям последнего, они обосновались в Великом Айке, у Трдата II (216-256), который в этот период вступил в неравную борьбу с Сасанидской империей, пытаясь сохранить страну и ее независимость. В последующие десятилетия Мамиконяны не только были причислены к лучшим нахарарам, но и воспользовались благоприятной ситуацией, получили от Трдата III (298-330) первое крупное поместье – Тарон. Уничтожив княжеский род Слкуни, они возглавили такой ключевой государственный институт, каковым являлось спарапетство армянской армии. Both under the Arshakid kingdom and during the period of marzpanutyun, the activities of the Mamikonyan princely family occupies a special place in the history of the Armenian princely houses. As a result of an internal unrest in the mid-240s and in difficult geopolitical conditions, the Mamikonyans left their homeland – Chenastan, first finding refuge in the Kushan world, in Bahl, where Vasudev Arshakuni gave them shelter. Having escaped the expected punishment owing to the efforts of the latter, they settled in Greater Armenia, where Trdat II (216-256) reigned, who during this period entered into an unequal struggle with the Sasanian Empire, making attempts to preserve the country and its independence. In subsequent decades, the Mamikonyans were not only ranked among the best nakharars, but also took the advantage of the favorable situation, received from Trdat III (298-330) the first large estate – Taron. Having destroyed the princely family of Slkuni, they headed such a key state institution as the Sparapet Office (supreme commander) of the Armenian army.