Үйүрлүү Жылкылардын Бакубаттуулугун Баалоо Протоколунун Концепциясы

Abstract

Кыргыз Республикасында жылкылардын бакубаттуулугун баалоо протоколунун концепциясын иштеп чыгууда, жылкыларды үйүрдө багуунун климаттык жана технологиялык өзгөчө шарттарын эске алуу зарыл. Макаланын максаты – тоолуу жайыттардын шарттарында асыралган үйүрлүү жылкылардын бакубаттуулугун баалоо протоколунун концепциясын аныктоо болуп саналат. Изилдөөлөрдүн темасына ылайык илимий булактарды иликтөөлөр илимий китепканаларда жана интернет булактарында жүргүзүлдү. Жайыттардын шартында асыралган жылкылардын бакубаттуулук деңгээлин баалоо критерийлери же өлчөнүүчү көрсөткүчтөрү байкоонун түз жана кыйыр ыкмалары колдонулуп такталды. Алынган маалыматтар салыштырма ыкмасы колдонулуп анализденди. Изилдөөлөрдүн жыйынтыгында бакубаттуулуктун «беш эркиндик» принциптерине негизделген төмөндөгүдөй концепциясы аныкталды: 1) Кыргыз Республикасында үйүрлүү жылкылардын бакубаттуулук деңгээлин баалоодо AWIN (2015) протоколу негиз катары кабыл алынышы максатка ылайыктуу; 2) Жылкылар үйүрдүн курамында асыралгандыктан, бардык бээлер жана айгыр иликтөөгө алынышы зарыл; 3) Баалоо прициптери болуп төмөндөгүлөр кабыл алынды: I. Жакшы жайыт; II. Жакшы ден-соолук; III. Талаптагыдай жүрүш-туруш; 4) Жылкылардын бакубаттуулук деңгээлине баа берүүдө, 7 критерийдин алкагындагы ар бири 5 баллдык система менен баалануучу 20 көрсөткүчтүн колдонулушунун талапка ылайыктыгы ортого чыкты. Үйүрлүү жылкылардын бакубаттуулук баалоо протоколу негизинен жылкынын физиологиялык абалын жана жүрүш-турушун чагылдырган көрсөткүчтөрдөн туруп (85%), жайыттын абалын, жылкыларды багуу жана тоюттандыруу шарттарын камтыган көрсөткүчтөр менен толукталып турат (15%).