Очерк Истории Государственности Арцахаи Сто Лет Карабахского Движения

Abstract

Справедливому и юридически обоснованному решению Арцахской проблемы препятствуют игнорирование Азербайджаном исторических, этно-культурных и юридических реалий, относящихся к проблеме Арцаха, а также навязывание некоторым влиятельным странам мира неправомерного вердикта о том, что Нагорный Карабах является международно признанной территорией Азербайджана. Подобная линия поведения азербайджано-турецкой стороны направлена на захват территории Арцаха, между тем по свидетельству исторических фактов Арцах в течение 1300 лет был в составе армянского государства, а с 485 г. до 1813 г. имел различные статусы независимой государственности – царства, княжества, меликства, в то время как государственность Азербайджана началась в 1918 г. Кроме того, с юридической точки зрения Нагорный Карабах в 1991 г. объявил о своей независимости согласно соответствующему закону СССР. Карабахское движение началось в 1918-1920 гг., предвосхитив стремление турецко-азербайджанской стороны включить Арцах в состав Азербайджанской Республики. Однако большевиками на территории, составляющей 38.2% от всей площади Арцаха, была создана Нагорно-Карабахская Автономная Область в составе Азербайджанской ССР, а на отторгнутых от Арцаха территориях сформированы административные районы Азербайджана. Արցախի հիմնախնդրի արդարացի և իրավական առումով հիմնավորված լուծումը խոչընդոտում են Ադրբեջանի կողմից Լեռնային Ղարաբաղին վերաբերող պատմական, էթնո-մշակութային ու իրավական օբյեկտիվ իրողությունների անտեսումը, ինչպես նաև աշխարհի ազդեցիկ որոշ երկրների ոչ իրավաչափ այն դրույթի պարտադրումը, որ իբր Արցախը Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված տարածքն է։ Ադրբեջանաթուրքական կողմի նման վարքագիծը նպատակաուղղված է Արցախի տարածքի բռնազավթմանը, մինչդեռ պատմական փաստերի վկայությամբ Արցախը 1300 տարի գտնվել է հայկական պետության կազմում, իսկ 485 թ. մինչև 1813 թ. ունեցել է անկախ պետականության զանազան կարգավիճակներ՝ թագավորություն, իշխանապետություն, մելիքություններ, երբ Ադրբեջանի պետականությունը սկիզբ է առել 1918 թ.։ Բացի այդ, իրավական առումով Լեռնային Ղարաբաղը 1991 թ. հռչակել է իր անկախությունը ԽՍՀՄ համապատասխան օրենքով։ Ղարաբաղյան շարժումն սկսվել է 1918-1920 թթ., որով կանխվել է թուրք-ադրբեջանական կողմի ձգտումը Արցախը ներառելու Ադրբեջանի Հանրապետության կազմ։ Սակայն բոլշևիկների իշխանությունը Արցախի տարածքի 38.2%-ի ներառմամբ ստեղծում է Ադրբեջանի ԽՍՀ-ի կազմում Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզ, մյուս հատվածների վրա կազմավորում Ադրբեջանի վարչատարածքային շրջանները։ A fair and legally justified solution to the issue of Artsakh is hindered by Azerbaijan’s failure to take into account the objective historical, ethno-cultural and legal realities regarding Nagorno-Karabakh, as well as the illegal enforcement by some influential countries of the thesis that Artsakh is the internationally recognized territory of Azerbaijan. This behavior of the Azerbaijani-Turkish side is aimed at occupying the territory of Artsakh, while according to historical facts, Artsakh was part of the Armenian state for 1300 years, and from 485 until 1813 it had various statuses of independent statehood: kingdom, principality, melikdoms, whereas the statehood of Azerbaijan was established in 1918. Besides, from the legal point of view, Nagorno-Karabakh declared its independence in 1991 according to the relevant law of the USSR. The Karabakh movement started in 1918-1920, preventing the aspiration of the Turkish-Azerbaijani side to include Artsakh in the Republic of Azerbaijan. However, by including 38.2% of the territory of Artsakh, the Bolshevik government created the Nagorno-Karabakh Autonomous Oblast within the Azerbaijan SSR, and formed the administrative regions of Azerbaijan on the other parts.