Συγκριτική Επιδημιολογική Μελέτη Του Ανθεκτικού Στη Μεθικιλλίνη Χρυσίζοντα Σταφυλόκοκκου, Στα Γαλακτοπαραγωγικά Ζώα, Στο Γάλα Τους Και Τα Γαλακτοκομικά Προϊόντα, Στο Περιβάλλον Και Το Προσωπικό Εγκαταστάσεων Επεξεργασίας Γάλακτος Της Βόρειας Ελλάδας

Abstract

Ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος (Staphylococcus aureus) αποτελεί σήμερα το τρίτο συχνότερο παθογόνο βακτήριο που προκαλεί τροφικές τοξινώσεις παγκοσμίως, ενώ ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα για τη Δημόσια Υγεία αποτελούν τα ανθεκτικά στη μεθικιλλίνη στελέχη (Μethicillin-Resistant S. aureus, MRSA), λόγω της ικανότητάς τους να αποικίζουν και να προσβάλλουν τόσο τους ανθρώπους όσο και τα ζώα. Τα τελευταία χρόνια, S. aureus και MRSA απομονώνονται όλο και συχνότερα από τα γαλακτοπαραγωγικά ζώα, το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα και έχει διαπιστωθεί ότι, εκτός από την άμεση επαφή με τα ζώα, ο χειρισμός και η κατανάλωση τροφίμων ζωικής προέλευσης επιμολυσμένων με τέτοια στελέχη συμβάλλει επίσης στη μετάδοσή τους στους ανθρώπους. Στην Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι τα επιδημιολογικά στοιχεία από τα νοσοκομεία της χώρας δείχνουν ότι το ποσοστό απομόνωσης στελεχών MRSA είναι από τα υψηλότερα (38.8%) στην Ευρώπη, πολύ λίγα στοιχεία είναι γνωστά για την παρουσία MRSA στελεχών στα παραγωγικά ζώα στην χώρα. Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η μελέτη, για πρώτη φορά στη χώρα μας, της επιδημιολογίας του ανθεκτικού στη μεθικιλλίνη χρυσίζοντα σταφυλόκοκκου (MRSA) στην αλυσίδα παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων, από το στάβλο έως τα τελικά προϊόντα, στην Βόρεια Ελλάδα. Για τον σκοπό αυτό λήφθηκαν συνολικά 1059 δείγματα (εκτροφείς: 109, αγελάδες: 124, πρόβατα: 215, αίγες: 123, νωπό γάλα: 96, χειριστές τροφίμων: 87, γαλακτοκομικά προϊόντα: 93 και εξοπλισμός: 212), από 6 εγκαταστάσεις επεξεργασίας γάλακτος και παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων και 64 συνεργαζόμενες με αυτές εκτροφές γαλακτοπαραγωγικών ζώων, σε τρία γεωγραφικά διαμερίσματα (Ήπειρος, Ανατολική Μακεδονία και Θράκη και Κεντρική Μακεδονία) της Βορείου Ελλάδος. Τα δείγματα εξετάστηκαν για την παρουσία S.aureus σύμφωνα με τη μέθοδο ISO 6888-1 (ISO 1999). Έως τέσσερις αποικίες από κάθε θετικό δείγμα υποβλήθηκαν σε περαιτέρω μικροβιολογικές και μοριακές εξετάσεις για την ανίχνευση των γονιδίων nuc και coa. Στα στελέχη που απομονώθηκαν εξετάσθηκε η αντιμικροβιακή αντοχή έναντι 14 αντιμικροβιακών παραγόντων με τη μέθοδο διάχυσης σε άγαρ, σύμφωνα με το CLSI (Clinical and Laboratory Standards Institute 2009). Όλα τα φαινοτυπικώς ανθεκτικά στη μεθικιλλίνη στελέχη (MRSA) εξετάστηκαν μοριακά (PCR) για την παρουσία των γονιδίων mecA και mecC. Τα απομονωθέντα στελέχη MRSA χαρακτηρίστηκαν με βάση την φορεία τους σε γονίδια παθογένειας όπως οι εντεροτοξίνες (sea, seb, sec, sed και see) και η λευκοκτονίνη Panton Valentine (PVL), και την ικανότητα τους να σχηματίζουν βιομεμβράνη. Τέλος, εξετάστηκε η γενετική ποικιλομορφία και καθορίστηκαν οι επιδημιολογικοί τύποι των MRSA στελεχών με την εφαρμογή της ηλεκτροφόρησης γέλης σε εναλλασσόμενο ηλεκτρικό πεδίο (PFGE) σε συνδυασμό με τη μέθοδο της τυποποίησης βάσει του γονιδίου της πρωτεΐνης Α (spa typing). Ορισμένοι spa τύποι (t065, t192, t337, t1773, t3536 t3586 και t13336) ανιχνευτήκαν για πρώτη φορά σε MRSA στελέχη στην Ελλάδα, ενώ ο τύπος που ανιχνεύτηκε συχνότερα (14/38, 36,8%) και παρουσίαζε την μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωση ήταν ο t127, ο οποίος φαίνεται ότι αποτελεί τον κυρίαρχο τύπο μεταξύ των LA-MRSA στελεχών στην Ελλάδα. Επιπρόσθετα, διαπιστώθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, η παρουσία του κλωνικού συμπλέγματος (CC) 398, spa τύπος t034 σε MRSA στέλεχος από ζώο (αίγα). Η μοριακή τυποποίηση των MRSA στελεχών με τη με την μέθοδο της PFGE αποκάλυψε την παρουσία επιδημιολογικών κλώνων στην αλυσίδα παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων ακόμα και εντός των εγκαταστάσεων επεξεργασίας γάλακτος, οι οποίες ενδέχεται να δρουν ως πηγές επιμόλυνσης των τελικών προϊόντων. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η αλυσίδα παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων αποτελεί δυνητικό παράγοντα διάδοσης στελεχών MRSA, ακόμη και εντεροτοξινογόνων, στην κοινότητα και τονίζουν την ανάγκη για συνεχή παρακολούθησης της αλυσίδας παραγωγής γαλακτοκομικών προϊόντων, επανεκτίμηση των εφαρμοζόμενων διαδικασιών καθαρισμού και απολύμανσης και λήψη προληπτικών μέτρων, προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος για την δημόσια υγεία. Επιπλέον, η απομόνωση MRSA στελεχών τόσο από ανθρώπους όσο και από ζώα, επιβεβαιώνει το δόγμα της ενιαίας υγείας, καταδεικνύοντας την ανάγκη ενιαίας αντιμετώπισης του προβλήματος της αντιμικροβιακής αντοχής, με την λήψη μέτρων τόσο στον ανθρώπινο όσο και στο ζωικό πληθυσμό.