Περιφερειακή Οργάνωση Της Καινοτομίας Στην Ευρώπη Μέσω Της Γεωγραφικής Ανάλυσης Των Ευρεσιτεχνιών

Abstract

Η διατριβή αφορά την ανάλυση των συστημάτων καινοτομίας στον Ευρωπαϊκό χώρο, δίνοντας έμφαση στην αναγνώριση των μεταβαλλόμενων χωρικών τους ορίων και των αλληλεξαρτήσεων που διαμορφώνονται στα πλαίσια αυτών, με στόχο το σχεδιασμό πιο αποτελεσματικών πολιτικών καινοτομίας για διαφορετικές χωρικές ενότητες. Πιο συγκεκριμένα, η διατριβή συνδέει τρία πεδία βιβλιογραφίας: α) μελέτες που εξετάζουν τη σημασία που έχουν διαφορετικές εισροές π.χ. ανθρώπινο δυναμικό, δαπάνες Ε&ΤΑ κ.α. για την παραγωγή καινοτομίας, β) τη βιβλιογραφία που εστιάζει στην αναγνώριση της ύπαρξης και εξέλιξης των συστημάτων καινοτομίας και στην αξιολόγηση της απόδοσής τους χρησιμοποιώντας μια σειρά δεικτών και τυπολογιών και γ) τη βιβλιογραφία που ασχολείται με τις συνθήκες εκείνες που ευνοούν τη διάχυση γνώσης και ενισχύουν την ικανότητα μεταφοράς υπερχειλίσεων γνώσης (knowledge spillovers) στο χώρο. Στηριζόμενη σ’ αυτά τα τρία ανεπτυγμένα σχεδόν παράλληλα θεωρητικό πεδία, επιχειρείται η αποτύπωση του χωρικού μοτίβου καινοτομίας στην Ευρώπη εισάγοντας επιπλέον την έννοια της δικτύωσης. Βασική υπόθεση της διατριβής είναι ότι εδαφικά εμπεδωμένα δίκτυα συνιστούν καθοριστικό παράγοντα για την ανάπτυξη της καινοτομίας και θεμελιώδες στοιχείο για τη συστημική και διαδραστική φύση της, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν το βασικό μηχανισμό για τη μεταφορά της νέας τεχνολογικής γνώσης στο χώρο.Στην έρευνα αυτή, βασικό εργαλείο για τον εντοπισμό και την αποτύπωση δικτύων καινοτομίας στο χώρο αποτελούν τα διπλώματα ευρεσιτεχνιών μέσω των στοιχείων που παρέχουν, όπως για παράδειγμα η κατοικία του/των εφευρέτη/εφευρετών που επιτρέπει τη χωρική ομαδοποίηση και την γεωγραφική αποτύπωση διαπροσωπικών σχέσεων, το τεχνολογικό περιεχόμενο της εφεύρεσης, αλλά και οι αναφορές σε προηγούμενες ευρεσιτεχνίες. Πηγή δεδομένων ευρεσιτεχνιών αποτέλεσαν οι βάσεις δεδομένων διπλωμάτων ευρεσιτεχνιών του ΟΟΣΑ, ενώ συμπληρωματικά χρησιμοποιήθηκε και μια σειρά 27 δεικτών που αποτυπώνουν εδαφικά προσδιορισμένα χαρακτηριστικά των συστημάτων καινοτομίας. Τα παραπάνω δεδομένα αναλύθηκαν με τη χρήση διαφορετικών μεθοδολογιών, όπως α) η χρήση τεχνικών ανάλυσης κοινωνικών δικτύων, για την αναγνώριση και αποτύπωση δικτύων συνεργασίας εφευρετών και ροών τεχνολογικής γνώσης, β) η χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, για την ανάλυση και οπτικοποίηση της χωρικής διάστασης των δικτύων σε ψηφιακό περιβάλλον αλλά και γ) η ανάλυση κατά συστάδες, για την αναγνώριση χωρικών προτύπων καινοτομίας. Η ανάλυση ανέδειξε τις σημαντικές διαφοροποιήσεις των συστημάτων καινοτομίας που εντοπίζονται στον Ευρωπαϊκό χώρο και αιτιολογεί την αποτυχία εθνικών και περιφερειακών πολιτικών για την καινοτομία, οι οποίες εμπίπτουν στον τύπο «ένα μέγεθος για όλους». Συγκεκριμένα, απέδειξε ότι το χωρικό μοτίβο καινοτομίας στην Ευρώπη είναι εξαιρετικά πολύμορφο και ανομοιογενές με διαφορετικού τύπου συστήματα καινοτομίας τα οποία μάλιστα αντανακλούν τεχνολογικά ενδιαφέροντα και παραγωγική εξειδίκευση. Η αρχιτεκτονική των δικτύων καινοτομίας αποκάλυψε τη θέση και το ρόλο των δραστών στα δίκτυα αυτά, ενώ η χρησιμοποίηση εναλλακτικών μεθοδολογιών οδήγησε στη δημιουργία νέων δεικτών για την αξιολόγηση διαστάσεων των συστημάτων καινοτομίας που μέχρι τώρα ήταν σχετικά παραμελημένες. Η διατριβή ολοκληρώνεται με την παρουσίαση μιας σειράς από διαπιστώσεις που αναμένεται να βοηθήσουν στην ανάπτυξη πολιτικών ενίσχυσης της καινοτομίας σε διαφορετικά χωρικά επίπεδα.