Οικονομική Αποτελεσματικότητα Των Σπουδών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Και Οι Συνέπειες Στην Οικονομική Και Κοινωνική Ανάπτυξη Της Περιφέρειας

Abstract

Η προκειμένη διδακτορική διατριβή συντίθεται από επτά κεφάλαια. Στο Πρώτο παρατίθενται σε αδρές γραμμές τα εκπαιδευτικά συστήματα της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Αγγλίας προς τα οποία η χώρα κατά τον 19ο , 20ο και 21ο αιώνα προσπάθησε να προσεγγίσει. Στο Δεύτερο πραγματοποιείται επισκόπηση της διεθνούς και ελληνικής βιβλιογραφίας, ιδιαίτερα εκείνης που στρέφεται στην απόφαση για εκπαίδευση ως επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο. Ακολούθως αποτυπώνεται μια εφαρμογή της θεωρίας του ανθρώπινου κεφαλαίου στην Ελλάδα με την θεσμοθέτηση το 2011 του ενιαίου μισθολογίου. Υπό αυτήν την έννοια διενεργείται μια πρώτη προσπάθεια εκτίμησης της οικονομικής αποτελεσματικότητας των σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης σε σχέση με την δευτεροβάθμια και την υποχρεωτική. Το κεφάλαιο αυτό συμπληρώνεται με μια grosso modo ανάπτυξη της εξέλιξης του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Ιδιαίτερα μνεία γίνεται για τις εξελίξεις των ετών 2010-2014, όταν η χώρα εισήλθε στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης. Οι συνέπειες ιδιαίτερα στην χρηματοδότηση υπήρξαν ουσιώδεις. Το 2008 ο Τεχνολογικός τομέας (τα ΤΕΙ) χρηματοδοτούνταν με 188 εκατ. ευρώ έναντι 61 εκατ. το 2014. Η κάμψη του Πανεπιστημιακού τομέα ήταν ελαφρώς μικρότερη (από 339 εκατ. κάμφθηκε στα 179). Τα αποτελέσματα είναι οι δαπάνες της Ελλάδος ήδη από το 2011 να είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη των 27. Περαιτέρω η κατακρήμνιση της οικονομίας είχε ως συνέπεια η Ελλάδα να είναι η χώρα με το μεγαλύτερο ποσοστό πτυχιούχων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Στο Τρίτο κεφάλαιο αποτυπώνεται το ψηφιδωτό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από το 1974 μέχρι το 2014. Ειδικότερα καταγράφονται οι φοιτητές και οι πτυχιούχοι κατά ίδρυμα (Πανεπιστήμιο, ΤΕΙ) κατά Σχολές Πανεπιστημίων και Σχολές ΤΕΙ. Αναλύονται οι τάσεις και αναδύεται ανάμεσα στα άλλα και η περιφερειακή διάσταση του εκπαιδευτικού συστήματος. Στο κεφάλαιο Τέταρτο παρουσιάζεται η έρευνα πεδίου. Μέσω της σύνταξης ερωτηματολογίου προσεγγίζονται οι συνολικές δαπάνες των φοιτητών που διαμένουν εκτός του τόπου κατοικίας τους. Αναλύεται το κόστος φοίτησης κατά φύλο, ομάδες και ηλικία. Ταυτόχρονα, προσεγγίζεται η άποψη των φοιτητών για το βαθμό συμβολής της λειτουργίας των σχολών της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των περιοχών φοίτησης. Το κεφάλαιο Πέμπτο αποτυπώνει τις δαπάνες εκπαίδευσης επί τη βάση των οικογενειακών προϋπολογισμών στο διάστημα 1981/82 – 2014. Προκύπτει ότι από το 1981/82 που αυτές ανέρχονταν στο 1,4% το 2011 – 2014 επανήλθαν στο 3,5%. Στο κεφάλαιο Έκτο παρουσιάζονται οι περιφερειακοί πίνακες Εισροών – Εκροών στα έτη 1995, 1998, 2000, 2007 και 2010 των περιοχών Δυτικής Μακεδονίας, Ηπείρου, Δυτικής Ελλάδος, Κρήτης και Νοτίου Αιγαίου. Επί τη βάσει των πινάκων εκτιμώνται οι οριζόντιες και κάθετες διασυνδέσεις της εκπαίδευσης με τους λοιπούς κλάδους της οικονομίας. Φαίνεται ότι σε περιοχές όπως της Ηπείρου και της Δυτικής Μακεδονίας η εκπαίδευση και δη η ανώτατη συνεισφέρει αποφασιστικά στην οικονομική ανάπτυξη. Τέλος στο κεφάλαιο Επτά συνεχίζονται τα ευρήματα τόσο της πρωτογενούς έρευνας (μικροπροσέγγιση) όσο και τα δεδομένα που προέκυψαν από την μακροπροσέγγιση (πίνακες εισροών εκροών). Το πλούσιο Παράρτημα απεικονίζει τα δεδομένα της κατανομής των φοιτητών και πτυχιούχων ανά εκπαιδευτικό Ίδρυμα και Σχολή, τα ερωτηματολόγια όπως και την παρουσίαση των ευρημάτων της έρευνας μέσω γραφημάτων. Τελική αξιολόγηση της διατριβής Α. Μεθοδολογία – βιβλιογραφική επισκόπησηΣτην προκείμενη διατριβή πραγματοποιείται επισκόπηση της σύγχρονης βιβλιογραφίας πάνω στο αντικείμενο και δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στη θεωρία του ανθρωπίνου κεφαλαίου που κυριαρχεί τα τελευταία 50 έτη. Η προσπάθεια εξαγωγής βάσιμων συμπερασμάτων επιτυγχάνεται μέσω της σύγκλισης τόσο της μίκρο προσέγγισης, δηλαδή της ανίχνευσης και καταγραφής των δαπανών των φοιτητών σε Τριτοβάθμια Ιδρύματα εκτός του τόπου κατοικίας τους, όσο και της μάκρο προσέγγισης, δηλαδή των ωφελειών που προκύπτουν στις περιφέρειες στις οποίες λειτουργούν Τριτοβάθμια Ιδρύματα. Το τελευταίο πραγματοποιείται μέσω της εκτίμησης των περιφερειακών εισροών – εκροών στο διάστημα της δεκαπενταετίας 1995 – 2010. Προκύπτει ότι σε ορισμένες περιφέρειες η συμβολή της λειτουργίας των Ανώτατων Ιδρυμάτων είναι εντυπωσιακή. Η πρωτοτυπία της διατριβήςΗ συνεισφορά της διατριβής είναι η εκτίμηση του οφέλους από τη λειτουργία των ιδρυμάτων στην Περιφέρεια, κάτι που λείπει από την ελληνική βιβλιογραφία και είναι σπάνιο στην διεθνή. Συνήθως οι περισσότερες προσεγγίσεις εξαντλούνται στην προσέγγιση των φοιτητικών δαπανών μέσω της μικροπροσέγγισης. Η εκτίμηση των περιφερειακών Πινάκων είναι κάτι το σπάνιο στην ελληνική βιβλιογραφία όχι μόνο στον κλάδο της εκπαίδευσης αλλά και στους άλλους κλάδους.