Οι Εκτενείς Ρήσεις Στον Πλαύτο Ως Μηχανισμός Κωμικού Αποτελέσματος Και Δραματικής Συνοχής

Abstract

Οι εκτενείς ρήσεις καταλαμβάνουν μία σημαντική θέση και ένα αξιόλογο ποσοστό στη μέχρι σήμερα σωζόμενη δραματουργία του Πλαύτου. Η λειτουργία τους κάθε φορά ποικίλει, το ίδιο η δομή και η θέση τους στη δομή της palliata (αρχή – μέση – τέλος). Είναι, καταρχήν, εμφανές το μεταθεατρικό φορτίο των εκτενών ρήσεων, καθώς δημιουργείται χάρη σε αυτές μία ριζική ανατροπή των προσδοκιών του κοινού. Ο δραματουργικός μηχανισμός των εκτενών ρήσεων δεν είναι στατικός και επαναλαμβανόμενος, αλλά διαπιστώνεται ότι ο Πλαύτος τον παραλλάζει, τον περιπλέκει. Μέσα από το κείμενο των εκτενών ρήσεων τις οποίες καταγράφουν οι ήρωες των κωμωδιών του δραματουργού, κοινοποιείται στο κοινό σταδιακά ένα ποσοστό πληροφοριών, οι οποίες ενημερώνουν τους ακροατές για τις σκέψεις, τους φόβους και τα μυστικά σχέδια που απεργάζονται οι εκφωνητές των μονολόγων. Στην παρούσα μελέτη ο στόχος ερμηνείας των εκτενών ρήσεων περιορίστηκε σε τρία θεατρικά έργα του Πλαύτου στα οποία ο servus callidus αποδεικνύει την παντοδυναμία του ως προς τον έλεγχο της διάρθρωσης της πλαύτειας κωμωδίας στην οποία ανήκει. Ο συγκεκριμένος χαρακτήρας λειτουργεί ταυτόχρονα ως auctor ο οποίος έχει συνθέσει το δικό του «έργο» εντός της πλαύτειας κωμωδίας—«έργο» το οποίο συνίσταται στο να εξομαλύνει μια περιπλοκή, απομακρύνοντας κάποια εμπόδια τα οποία προέκυψαν στην πορεία της εξέλιξης της κωμωδίας—με τους δικούς του ηθοποιούς (τους χαρακτήρες της κωμωδίας) οι οποίοι τώρα καλούνται να τροποποιήσουν την πορεία της δράσης τους, να «διορθώσουν» τους αρχικούς τους ρόλους. Και ο ίδιος ο auctor υποδύεται κάποιον ρόλο στο ‘έργο’ του-ρόλος ο οποίος δεν αναδιπλώνει απαραίτητα τον ρόλο που του ανατέθηκε αρχικά από τον Πλαύτο. Υπό αυτές τις συνιστώσες, η πρώτη επιλεγμένη palliata αντιμετωπίζεται ως το αποτέλεσμα της συνύφανσης δύο απατών και συνακόλουθα της δραματοποίησής τους από τον ενορχηστρωτή πανούργο δούλο Palaestrio. Η δεύτερη επιλεγμένη κωμωδία στηρίζεται στο στοιχείο του αυτοσχεδιασμού τον οποίο μετέρχεται ο πανούργος δούλος για να αντιμετωπίσει τις callidae Bacchides. Η τρίτη επιλεγμένη palliata οφείλει την μοναδικότητα της στην παρέλαση πολλών διεκδικητών του ελέγχου της πλοκής, πέραν του βασικού auctor servus callidus Pseudolus, γεγονός που αναπόφευκτα οδηγεί στη σύγκρουση με τον Pseudolus. Παράλληλα, η κωμωδία αυτή είναι αυτοαναφορική, καθώς σε πολλά σημεία πίσω από τον φερώνυμο χαρακτήρα υπολανθάνει ο ίδιος ο δραματουργός και η τεχνική της σύνθεσης έργων.