Ο Ρόλος Της Έμμεσης Φορολογίας Μέσω Του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης Καπνού, Ποτών Και Καυσίμων Στα Έσοδα Του Κράτους Και Η Επίδρασή Της Στους Δείκτες Υγείας Και Ποιότητας Ζωής. Αποτύπωση Των Αποτελεσμάτων Ανά Γεωγραφική Περιοχή Με GIS

Abstract

ΠΕΡΙΛΗΨΗΤο Ελληνικό φορολογικό σύστημα εξακολουθεί να στηρίζεται κατά πολύ στα έμμεσα φορολογικά έσοδα. Αυτό σημαίνει ότι τα περισσότερα φορολογικά βάρη τα σηκώνουν αυτοί που καταναλώνουν περισσότερο από το εισόδημα τους, Συνεπώς, ο καθορισμός των ειδικών φόρων κατανάλωσης αποτελεί σημαντική απόφαση του κράτους, με δεδομένο ότι από τον καθορισμό αυτό εξαρτάται σημαντικό μέρος των εσόδων του κράτους, ενώ τη ίδια στιγμή θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η οικονομική δυνατότητα του καταναλωτή ώστε να μπορεί να προμηθεύεται τα συγκεκριμένα αγαθά.Ο καθορισμός των συντελεστών των ειδικών φόρων κατανάλωσης στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε συνάρτηση με την αποτελεσματικότητά τους, αποτελεί χρήσιμο εργαλείο κατανόησης της αποδοτικότητας ή μη της έμμεσης φορολογίας μέσω των ειδικών φόρων κατανάλωσης στην Ελλάδα. Ακόμη, η διερεύνηση των πλεονεκτημάτων και των μειονεκτημάτων των ειδικών φόρων κατανάλωσης, καθώς και η αποτίμηση των επιπτώσεών τους στα κρατικά έσοδα και στην ποιότητα ζωής και στην καταναλωτική δυνατότητα των πολιτών, αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό ζήτημα που πρέπει να διερευνηθεί.Επιπλέον, ενώ οι συντελεστές των ειδικών φόρων κατανάλωσης είναι ενιαίοι για ολόκληρη την επικράτεια και τα φορολογούμενα αγαθά είναι τα ίδια, οι επιπτώσεις των ιδίων των ειδικών φόρων κατανάλωσης στα έσοδα του κράτους και στους πολίτες πιθανώς διαφοροποιούνται ανάλογα με τις ειδικές οικονομικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες της κάθε περιοχής της χώρας. Ενδείκνυται συνεπώς η αποτύπωση των αποτελεσμάτων αυτής της διερεύνησης ανά περιοχή (περιφέρεια) της χώρας ώστε να καθίσταται δυνατή η δημιουργία μέσω χαρτογράφησης μίας πλήρους εικόνας των επιπτώσεων των ειδικών φόρων κατανάλωσης στο κράτος και τους πολίτες, σε σχέση με τις διαφορετικές περιοχές (περιφέρειες) της χώρας.Με βάση τα παραπάνω, η προτεινόμενη διατριβή εξετάζει σε θεωρητική βάση την επίδραση της έμμεσης φορολογίας και συγκεκριμένα των ειδικών φόρων κατανάλωσης στα καπνικά προϊόντα, τα αλκοολούχα ποτά και τα καύσιμα κίνησης και θέρμανσης, στα έσοδα του κράτους, και σε ερευνητική βάση, στην ποιότητα ζωής και στην καταναλωτική δυνατότητα των πολιτών. Για την ποσοτικοποίηση των επιδράσεων στη ζήτηση και συνεπώς στα έσοδα του κράτους, χρησιμοποιήθηκε οικονομετρικό μοντέλο για τη ζήτηση (εξαρτημένη μεταβλητή) αυτών των προϊόντων στην Ελλάδα, με εστίαση στην ελαστικότητα της ζήτησης για καθαρό εθνικό διαθέσιμο εισόδημα και τιμή προϊόντος (ανεξάρτητες μεταβλητές), δεδομένου ότι η ελαστικότητα της ζήτησης αποτελεί μέτρο της ανταπόκρισης σε αλλαγές τόσο στο εισόδημα όσο και στις τιμές. Χρησιμοποιώντας την εννεαετή περίοδο 2007 – 2015, διαιρούμενη σε 36 τρίμηνα, η ελαστικότητα εισοδήματος της ζήτησης για τσιγάρα βρέθηκε a = 1,270, ενώ η ελαστικότητα εισοδήματος της ζήτησης για ψιλοκομμένο καπνό βρέθηκε a = 0,411. Ακόμη διανεμήθηκαν ερωτηματολόγια στις 13 Περιφέρειες της χώρας, και παραλήφθηκαν συμπληρωμένα 1233 ερωτηματολόγια, με σκοπό τη διερεύνηση των επιπτώσεων των αυξήσεων των ειδικών φόρων κατανάλωσης στην ποιότητα ζωής των πολιτών και στην καταναλωτική τους δυνατότητα. Χρησιμοποιήθηκαν οι ερωτήσεις κυρίως κλειστού τύπου σε δομημένο ερωτηματολόγιο το οποίο είχε αυστηρά καθορισμένη σειρά γραπτών ερωτήσεων, οι οποίες δεν επέτρεπαν άσκοπες παρεκκλίσεις στον συμμετέχοντα και παρείχαν τη ζητούμενη δομημένη ομοιομορφία στις απαντήσεις Τα αποτελέσματα της Περιγραφικής Στατιστικής αποτυπώθηκαν σε διαγράμματα και πίνακες ενώ πραγματοποιήθηκε μη παραμετρικός έλεγχος Spearman.για τον έλεγχο συσχέτισης μεταξύ α) της επίπτωσης στην ποιότητα ζωής των καταναλωτών λόγω αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης, σε κάθε ένα από τα προϊόντα καπνού, αλκοολούχα ποτά, καύσιμα κίνησης και θέρμανσης και λοιπά προϊόντα, και β) του επιπέδου του οικογενειακού εισοδήματος, χρησιμοποιήθηκε ο μη παραμετρικός έλεγχος Spearman. Ο ίδιος μη παραμετρικός έλεγχος χρησιμοποιήθηκε για τον έλεγχο συσχέτισης μεταξύ α) της επίπτωσης στην ποιότητα ζωής των καταναλωτών λόγω αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης, σε κάθε ένα από τα προϊόντα καπνού, αλκοολούχα ποτά, καύσιμα κίνησης και θέρμανσης και λοιπά προϊόντα, και β) του επιπέδου εκπαίδευσής των καταναλωτών. Επίσης, ο μη παραμετρικός έλεγχος Spearman χρησιμοποιήθηκε και για τον έλεγχο α) της επίπτωσης στην μείωση της κατανάλωσης λόγω αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης, σε κάθε ένα από τα προϊόντα καπνού, αλκοολούχα ποτά, καύσιμα κίνησης και θέρμανσης και λοιπά προϊόντα, και β) του επιπέδου του οικογενειακού εισοδήματος. Τέλος, ο ίδιος μη παραμετρικός έλεγχος Spearman χρησιμοποιήθηκε και για τον έλεγχο α) της επίπτωσης στην μείωση της κατανάλωσης λόγω αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης, σε κάθε ένα από τα προϊόντα καπνού, αλκοολούχα ποτά, καύσιμα κίνησης και θέρμανσης και λοιπά προϊόντα, και β) του επιπέδου εκπαίδευσής των καταναλωτών. Σε όλες τις περιπτώσεις επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη γραμμικής συσχέτισης μεταξύ των δύο μεταβλητών που επιβεβαιώνουν τον περιορισμό των επιπτώσεων στην ποιότητα ζωής των πολιτών λόγω αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης, στις περιπτώσεις υψηλότερου οικογενειακού εισοδήματος και υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου, καθώς και τον περιορισμό στη μείωση της κατανάλωσης λόγω αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης, στις περιπτώσεις υψηλότερου οικογενειακού εισοδήματος και υψηλότερου μορφωτικού επιπέδου.Επιπλέον πραγματοποιείται και έλεγχος για γραμμική παλινδρόμηση )Linear Regression), κατά τον οποίο επιδιώκεται να καταρτιστεί μία γραμμική συσχέτιση μεταξύ των παραπάνω μεταβλητών. Ως εξαρτώμενη μεταβλητή λαμβάνεται άλλοτε η επίπτωση στην ποιότητα ζωής των καταναλωτών λόγω αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης, σε κάθε ένα από τα προϊόντα καπνού, αλκοολούχα ποτά, καύσιμα κίνησης και θέρμανσης και λοιπά προϊόντα, και άλλοτε η επίπτωση στη μείωση της κατανάλωσης λόγω αύξησης των ειδικών φόρων κατανάλωσης, σε κάθε ένα από τα προϊόντα καπνού, αλκοολούχα ποτά, καύσιμα κίνησης και θέρμανσης και λοιπά προϊόντα. Ως ανεξάρτητη μεταβλητή λαμβάνεται άλλοτε το επίπεδο του οικογενειακού εισοδήματος και άλλοτε το επίπεδο εκπαίδευσης των καταναλωτών. Προέκυψαν γραμμικές σχέσεις ανάλογες των προηγουμένων με ασθενέστερες αυτές που έχουν ως ανεξάρτητη μεταβλητή το επίπεδο εκπαίδευσης. Οι υποθέσεις συσχετισμού είχαν στο σύνολό τους στατιστική σημαντικότητα Τέλος, τα κυριότερα συμπεράσματα από τα παραπάνω ευρήματα, αποτυπώθηκαν σε χάρτες ανά γεωγραφική περιοχή με GIS.