Μελέτη Της Έκφρασης Δεικτών Του Κυτταρικού Κύκλου Καθώς Και Αγγειογενετικών Παραγόντων Σε Ασθενείς Με Ηπατοκυτταρικό Καρκίνωμα, Οι Οποίοι Υπέστησαν Μερική Ηπατεκτομή Για Θεραπευτικούς Λόγους

Abstract

Το ΗΚΚ αποτελεί ένα πολύ συχνό και συνάμα εξαιρετικά επιθετικό νεόπλασμα με χαμηλά ποσοστά επιβίωσης. Ως αποτέλεσμα, η καλύτερη κατανόηση της βιολογίας της νόσου και η εύρεση προγνωστικών-προβλεπτικών βιοδεικτών και νέων θεραπευτικών στόχων έχει ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον. Το ΗΚΚ αναπτύσσεται συνήθως σε έδαφος ηπατίτιδας και κίρρωσης, που έχουν ως αποτέλεσμα την χρόνια φλεγμονή του παρεγχύματος και βλάβη του ηπατοκυττάρου. Σε μοριακό επίπεδο, οι βλάβες του DNA, οι γενετικές αλλαγές και η αστάθεια του γονιδιώματος αποτελούν κοινά χαρακτηριστικά της νόσου. Όπως σε όλες τις νεοπλασίες, έτσι και στο ΗΚΚ, κατά την κακοήθη εξαλλαγή τα καρκινικά κύττταρα αποκτούν ορισμένα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όπως ο ανεξέλεγκτος κυτταρικός πολλαπλασιασμός, η αποφυγή της απόπτωσης, η ικανότητα διήθησης και μετάστασης και η αγγειογένεση. Η αστάθεια του γονιδιώματος, που χαρακτηρίζεται από συσσώρευση μεταλλάξεων και χρωμοσωμικών ανωμαλιών, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους μηχανισμούς ανάπτυξης και εξέλιξης του καρκίνου, καθώς διευκολύνει την απόκτηση όλων των κύριων χαρακτηριστικών των καρκινικών κυττάρων. Ιδιαίτερα, βλάβες στο DNA λόγω αντιγραφικού στρες που ενεργοποιούν μηχανισμούς απόκρισης στην βλαβη του DNA (DDR) παρουσιάζονται αρκετά νωρίς στην καρκινογένεση. Πολύ σημαντικό ρόλο στον έλεγχο του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και στην διατήρηση της ακεραιότητας του γονιδιώματος διαδραματίζουν οι μηχανισμοί ελέγχου του κυτταρικού κύκλου. Σημαντικός μηχανισμός ελέγχου του κυτταρικού κύκλου αποτελεί η αδειοδότηση της αντιγραφής του DNA. Οι παράγοντες αδειοδότησης αποτελούν όχι μόνο δείκτες κυτταρικού πολλαπλασιασμού, αλλά παίζουν σημαντικό ρόλο στην διατήρηση της ακεραιότητας του γονιδιώματος, καθώς αποτρέπουν την υπερ- η υπο-αντιγραφή του DNA η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αντιγραφικό στρες και γενετική αστάθεια. Επιπλέον, το σύμπλεγμα IPP (ILK-parvin-PINCH) εντοπιζόμενο στις εστιακές συνδέσεις, παίζει σημαντικό ρόλο στην καρκινογένεση καθώς μεταβιβάζει σήματα από την εξωκυττάρια ουσία και αυξητικούς παράγοντες ελέγχοντας σημαντικές λειτουργίες όπως η διήθηση και η μετάσταση, ο κυτταρικός πολλαπλασιασμός και η αγγειογένεση.Με βάση τα παραπάνω η παρούσα διατριβή επικεντρώθηκε στην μελέτη της έκφρασης δεικτών του κυτταρικού κύκλου καθώς και αγγειογενετικών παραγόντων στο ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα. Συγκεκριμένα, για το σκοπό αυτό μελετήσαμε σε 111 ιστικά δείγματα ηπατοκυτταρικών καρκινωμάτων την έκφραση των παραγόντων αδειοδότησης της αντιγραφής του DNA Cdt1 και Mcm7, ρυθμιστών του κυτταρικού κύκλου, την έκφραση των παραγόντων p-H2AX, phospho-ATM/ATR και p53, δεικτών της απόκρισης της βλάβης του DNA, την έκφραση του αγγειογενετικού παράγοντα VEGF-A και του δείκτη αγγειογένεσης CD31 και την έκφραση των συστατικών του συμπλέγματος ΙΡP (ΙLK, β-parvin και PINCH), που εμπλέκονται στον έλεγχο του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και της αγγειογένεσης. Παράλληλα, διερευνήσαμε την προγνωστική σημασία αυτών των παραγόντων αναλύοντας την σχέση τους με κλινικοπαθολογοανατομικές προγνωστικές παραμέτρους της νόσου και την επιβίωση των ασθενών.Συμπερασματικά αναδείξαμε πως ο παράγοντας αδειοδότησης Cdt1 εμφανίζει μεγαλύτερη ανοσοϊστοχημική έκφραση στο ΗΚΚ σε σχέση με το παρακείμενο μη νεοπλασματικό ηπατικό παρέγχυμα, σχετίζεται με το βαθμό διαφοροποίησης των όγκων και το στάδιο της νόσου και σχετίζεται στατιστικώς σημαντικά με χαμηλή επιβίωση των ασθενών με ΗΚΚ (p=0.049). Επιπλέον, δείξαμε πως ο παράγοντας αδειοδότησης Mcm7 εμφανίζει μεγαλύτερη ανοσοϊστοχημική έκφραση στο ΗΚΚ, αλλά δεν σχετίζεται με τους κλινικοπαθολογοανατομικούς δείκτες της νόσου και την επιβίωση των ασθενών με ΗΚΚ. Ιδιαίτερα ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης μας ήταν ότι οι δείκτες απόκρισης της βλάβης του DNA p-H2AX, phospho-ATM/ATR και p53 εμφανίζουν μεγαλύτερη ανοσοϊστοχημική έκφραση στο ΗΚΚ και σχετίζονται με τους παράγοντες αδειοδότησης Cdt1 και Mcm7.Παράλληλα, επιβεβαιώσαμε πως η ILK υπερεκφράζεται στα ΗΚΚ και σχετίζεται με τους ρυθμιστές αδειοδότησης, τους δείκτες απόκρισης στην βλάβη του DNA (DDRs) και την αγγειογένεση, ενώ οι πρωτεΐνες β-parvin και PINCH υπερεκφράζονται στο ΗΚΚ.Επιπλέον, δείξαμε πως ο αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας VEGF-A εμφανίζει μεγαλύτερη ανοσοϊστοχημική έκφραση στον ηπατοκυτταρικό καρκίνο και σχετίζεται με χαμηλή επιβίωση στους ασθενείς με ηπατίτιδα Β. Τέλος, δείξαμε ότι η αγγειακή πυκνότητα (vascular density) με βάση τον ενδοθηλιακό δείκτη CD31 σχετίζεται με την παρουσία αγγειακής διήθησης στον ΗΚΚ.Αν και χρειάζονται περαιτέρω μελέτες για την επιβεβαίωση των σχέσεων που αναδείξαμε στην παρούσα μελέτη, τα δεδομένα μας συμπληρώνουν τις ως τώρα γνώσεις για την ανάπτυξη του ΗΚΚ και ανοίγουν νέους ορίζοντες στην καλύτερη κατανόηση της παθογένειας του ΗΚΚ και στην έρευνα νέων θεραπειών.