Η Παγκοσμιοποίηση Μετά Την 11-9-2001

Abstract

Έπειτα από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11/9/2001 στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου και το Πεντάγωνο στις ΗΠΑ, αναδείχθηκε ως πρώτιστο μέλημα της αμερικανικής πολιτικής η “ασφάλεια”. Η υλοποίηση αυτού έλαβε το όνομα “πόλεμος κατά της τρομοκρατίας”. Επρόκειτο για μια σειρά πολιτικών, η οποία περιλάμβανε μεταξύ άλλων θέσπιση νέας αντιτρομοκρατικής νομοθεσίας (USA PATRIOT Act) με έμφαση στην επιτήρηση, και δύο μείζονες πολέμους (Αφγανιστάν 2001, Ιράκ 2003). Ο αυταρχικός, μονομερής, αμφιβόλου νομιμότητας, προληπτικός και επιθετικός χαρακτήρας του “πολέμου κατά της τρομοκρατίας”, ώθησε πολλούς ερευνητές στη διαπίστωση μιας μεταβολής του χαρακτήρα της παγκοσμιοποίησης. Η “ήπια”, φιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση - αρχέτυπο της δεκαετίας του 1990 που χαρακτηριζόταν από την παγκοσμίως “ελεύθερη” διάδοση προσώπων, αγαθών, κεφαλαίων, πληροφοριών κτλ., φάνηκε να υποχωρεί μπροστά σε μια “σκληρή” παγκοσμιοποίηση της επιτήρησης και του πολέμου. Κεντρικό ερώτημα της διατριβής αποτελεί το αν και κατά πόσον μεταβλήθηκε ο φιλελεύθερος χαρακτήρας της παγκοσμιοποίησης μετά την 11/9. Για τον σκοπό αυτό, έπειτα από ανάπτυξη του θεωρητικού πλαισίου και της ερευνητικής μεθόδου στο κεφάλαιο 1, εξετάζονται σε τρία διαδοχικά κεφάλαια ο μιλιταρισμός της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, η παγκοσμιοποιημένη επιτήρηση με επίκεντρο τις ΗΠΑ, και σειρά οικονομικών μεγεθών και ειδικών δεικτών, συγκριτικά ανά τις δεκαετίες 1991-2000 και 2001-2010. Ο αμερικανικός μιλιταρισμός εξετάζεται μέσω του χαρακτήρα, του νομικού πλαισίου, και του θεωρητικού υπόβαθρου των πολέμων στους οποίους συμμετείχαν οι ΗΠΑ και της εξωτερικής τους πολιτικής γενικότερα, καθώς και μέσω ορισμένων στατιστικών μεγεθών στρατιωτικής φύσεως. Η αμερικανικού επίκεντρου παγκοσμιοποιημένη επιτήρηση εξετάζεται ως προς τα ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά των τεχνικών προγραμμάτων παρακολούθησης, των μεταβολών στις υπηρεσίες ασφαλείας, των μεταβολών στην επιτήρηση των μετακινήσεων, των μεταφορών και των συναλλαγών, καθώς και ως προς τις επιπτώσεις της επί των δικονομικών εγγυήσεων, και ως προς τη σχέση της με τον ιδιωτικό τομέα. Οι επιπτώσεις του “πολέμου κατά της τρομοκρατίας” επί της παγκόσμιας οικονομίας εξετάζονται μέσω της συγκριτικής εξέτασης οικονομικών μεγεθών σε τομείς όπως το εμπόριο, ο τουρισμός και οι επενδύσεις, καθώς και ειδικών δεικτών μέτρησης της παγκοσμιοποίησης (KOF) και της οικονομικής ελευθερίας (EFW). Η σαφής στροφή των ΗΠΑ προς τον μιλιταρισμό, η εκθετική αύξηση μιας δυνητικά απόλυτης μαζικής επιτήρησης και η κάμψη των περισσοτέρων μεγεθών και δεικτών, καταδεικνύουν σε μεγάλο βαθμό μια στροφή του χαρακτήρα της παγκοσμιοποίησης από τον φιλελευθερισμό προς τον αυταρχισμό.