Η Επίδραση Της Διαφοροποιημένης Διδασκαλίας Στην Επίδοση Των Παιδιών Νηπιαγωγείου

Abstract

Η παραδοχή ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό, οδηγεί αναπόφευκτα στη διαπίστωση ποικίλων διαφορών που εντοπίζονται σε γνωστικό και κοινωνικό επίπεδο, σε παράγοντες που σχετίζονται με το οικογενειακό περιβάλλον, αλλά και με πολιτιστικούς παράγοντες, όπως η κουλτούρα ή η γλώσσα. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά των παιδιών συνθέτουν την αυξημένη ανομοιογένεια που παρουσιάζεται στις σύγχρονες τάξεις. Δεδομένου ότι τα χαρακτηριστικά αυτά των παιδιών επηρεάζουν τη μάθησή τους, αποτελεί πρόκληση για τους/ις εκπαιδευτικούς η αποτελεσματική διαχείριση και ανταπόκριση στις ανάγκες όλων των παιδιών. Η Διαφοροποιημένη Διδασκαλία (ΔΔ) προτείνεται ως μία σύγχρονη προσέγγιση για τη διδασκαλία και τη μάθηση που αξιοποιεί τη διαφορετικότητα των παιδιών προς όφελός τους, καθώς η διδασκαλία οργανώνεται με τέτοιο τρόπο, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες όλων, με απώτερο σκοπό να οδηγηθεί κάθε παιδί στο μέγιστο επίπεδο ανάπτυξής του και στην ακαδημαϊκή επιτυχία. Η αποτελεσματικότητα της προσέγγισης έχει υποστηριχθεί από αρκετές εμπειρικές μελέτες, οι οποίες εστίαζαν κυρίως σε παιδιά δημοτικού και μεγαλύτερων βαθμίδων, στις περιοχές της γλώσσας και των μαθηματικών, ενώ έχουν βρεθεί και αντικρουόμενα ευρήματα. Βέβαια, είναι γεγονός ότι υπάρχει σημαντικό ερευνητικό κενό, ειδικά σε αντίστοιχες έρευνες που να εστιάζουν σε μικρότερες ηλικίες, αλλά και στην αποτελεσματικότητα της ΔΔ στο πλαίσιο της διαθεματικής προσέγγισης της σχολικής γνώσης. Για το λόγο αυτό, η παρούσα έρευνα εστιάζει στη διερεύνηση της επίδρασης της ΔΔ στη μαθησιακή επίδοση των παιδιών του νηπιαγωγείου, επιχειρώντας την εφαρμογή της στο πλαίσιο της διαθεματικότητας. Στην έρευνα συμμετείχαν 154 παιδιά προσχολικής ηλικίας, από τα οποία τα 80 παιδιά συμμετείχαν σε ΔΔ (πειραματική ομάδα) και τα 74 παιδιά σε πιο παραδοσιακή διδασκαλία σχεδιασμένη για το μέσο επίπεδο της τάξης (ομάδα ελέγχου). Οι παρεμβάσεις που εφαρμόστηκαν ήταν τρεις θεματικές προσεγγίσεις, οι οποίες εφαρμόστηκαν για 5 μήνες. Οι θεματικές που εφαρμόστηκαν είχαν κοινές μαθησιακές επιδιώξεις και σχεδιασμό και στις δύο ομάδες, με μόνη διαφορά τη διαφοροποίηση της διδασκαλίας στην πειραματική ομάδα, ενώ στην ομάδα ελέγχου ο σχεδιασμός απευθυνόταν σε ένα μέσο επίπεδο, ανάλογο με την ηλικία των παιδιών. Για να διασφαλιστεί ότι οι παρεμβάσεις ήταν σύμφωνες με τη διαφοροποιημένη προσέγγιση, υλοποιήθηκε ένα πρόγραμμα Επαγγελματικής Ανάπτυξης με σκοπό την υποστήριξη των νηπιαγωγών. Η μαθησιακή επίδοση των παιδιών μετρήθηκε με τη σύγκριση των αρχικών (προ-έλεγχοι) και των τελικών ιδεών (μετα-έλεγχοι) τους στις έννοιες που περιλάμβαναν οι διδακτικές παρεμβάσεις. Έτσι, η συλλογή των δεδομένων έγινε μέσα από ατομικές δομημένες συνεντεύξεις. Όλες οι απαντήσεις των παιδιών βαθμολογήθηκαν και ποσοτικοποιήθηκαν για να αναλυθούν με τη χρήση των κατάλληλων στατιστικών τεστ, ενώ οι απαντήσεις από τις ανοιχτές ερωτήσεις αναλύθηκαν περαιτέρω με Ανάλυση Περιεχομένου. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν τη θετική σχέση της ΔΔ στην επίτευξη των μαθησιακών επιδιώξεων σε μεγαλύτερο βαθμό από την πιο παραδοσιακή διδασκαλία. Επίσης, αναδείχθηκε η τάση της ΔΔ να λειτουργήσει αντισταθμιστικά, καθώς σε κάποιες περιπτώσεις γεφύρωσε τις αρχικές διαφορές επίδοσης μεταξύ διαφορετικών ομάδων παιδιών. Ακόμη, βρέθηκαν ενδείξεις ότι η ανταπόκριση στα ενδιαφέροντα ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος διαφοροποίησης, καθώς είχε τη θετικότερη συσχέτιση με την επίδοση των παιδιών, ενώ αμέσως μετά ακολουθούσε η ανταπόκριση στην ετοιμότητα και λιγότερο θετική σχέση είχε η ανταπόκριση στους τύπους μάθησης. Από την Ανάλυση Περιεχομένου προέκυψε ότι τα παιδιά της πειραματικής ομάδας έδιναν πιο πλούσιες και πιο πλήρεις εξηγήσεις μετά τις παρεμβάσεις, ενώ οι συνομήλικοί τους από την ομάδα ελέγχου έτειναν να αποφεύγουν να απαντήσουν ή έδιναν συχνότερα απαντήσεις που δεν σχετίζονταν με το θέμα.Συνεπώς, αναδείχθηκε ότι η ΔΔ και τα στοιχεία που περιλαμβάνει (ανταπόκριση στα ενδιαφέροντα, κατάλληλη πρόκληση και υποστήριξη, ευελιξία, εργασία σε ομάδες κ.α.) δημιούργησαν ένα θετικό μαθησιακό περιβάλλον για τα παιδιά και τους έδωσαν τη δυνατότητα να εμπλακούν ενεργά, να επεξεργαστούν πιο αποδοτικά και να κατανοήσουν εις βάθος τις έννοιες που περιλάμβαναν οι παρεμβάσεις, οδηγώντας περισσότερα παιδιά σε υψηλότερη επίδοση. Ως εκ τούτου, η ανάγκη για ευρεία εφαρμογή της ΔΔ στις τάξεις γίνεται όλο και πιο επιτακτική.Οι εκπαιδευτικές προεκτάσεις της έρευνας προσανατολίζονται στην αποσαφήνιση των θολών σημείων, των εμποδίων και των σημείων που έχει ασκηθεί κριτική, με σκοπό την αύξηση της εφαρμοσιμότητας της ΔΔ. Στο πλαίσιο αυτό, κατατίθενται προτάσεις για την αναθεώρηση και προσαρμογή του πλαισίου εφαρμογής της ΔΔ στο νηπιαγωγείο. Περαιτέρω έρευνα και εκπαιδευτικές εφαρμογές θα συμβάλλουν σημαντικά στην επιστημονική τεκμηρίωση της ΔΔ και του αποτελεσματικότερου τρόπου εφαρμογής της. Ταυτόχρονα, χρειάζεται να λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη για ανάπτυξη κατάλληλων προγραμμάτων υποστήριξης των εκπαιδευτικών στην υιοθέτηση της προσέγγισης.