Η Αξιοποίηση Της Γλώσσας Με Τη Συμβολή Της Τεχνολογίας Στην Ανίχνευση Και Εκπαίδευση Ηλικιωμένων Με Ήπια Νοητική Δυσλειτουργία

Abstract

Η παρούσα διατριβή διερευνά τις γλωσσικές διαταραχές, δυσκολίες και δεξιότητες των ηλικιωμένων ατόμων και κυρίως των ατόμων με Ήπια Νοητική Δυσλειτουργία (ΗΝΔ) μέσω καινοτόμων γλωσσικών ασκήσεων σε υπολογιστικό περιβάλλον, με απώτερο στόχο την έγκαιρη ανίχνευση και νοητική εκπαίδευση των ηλικιωμένων και ασθενών με ΗΝΔ. Επίσης πραγματεύεται πτυχές και δοκιμασίες των γλωσσικών ικανοτήτων με όχημα την τεχνολογία και στοχεύει να αναδείξει τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν οι ηλεκτρονικές συστοιχίες για άτομα ηλικιωμένα με και χωρίς ΗΝΔ. Βασικό χαρακτηριστικό της ΗΝΔ είναι η βαθμιαία εκφύλιση κυττάρων του εγκεφάλου που έχει ως συνέπεια να επηρεάζονται νοητικές λειτουργίες όπως η μνήμη, ο λόγος, η εκτελεστική λειτουργία, η αντιληπτική ικανότητα, και όλη η προσωπικότητα του ατόμου. Τα τελευταία χρόνια ο λόγος έχει αρχίσει να ερευνάται πιο συστηματικά και να αποτελεί έναν από τους σημαντικούς δείκτες της πρώιμης εμφάνισης της άνοιας. Για να διερευνηθούν οι γλωσσικές δεξιότητες καθώς και τα ελλείμματα της γλώσσας στην εξεταζόμενη ομάδα των ηλικιωμένων με ΗΝΔ, χορηγήθηκαν πιλοτικές δοκιμασίες για τον έλεγχο γλωσσικών δεξιοτήτων που συνδυάζουν κρίσιμες νοητικές λειτουργίες, όπως η εκτελεστική λειτουργία, προσοχή, ικανότητα οπτικής αναζήτησης, νοητική ευελιξία. Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 133 ηλικιωμένοι στο σύνολο, 93 με ΗΝΔ και 40 υγιείς με υποκειμενικά ελλείμματα μνήμης ως ομάδα ελέγχου, οι οποίοι παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα μέσω υπολογιστών στα δύο Κέντρα Ημέρας της Ελληνικής Εταιρείας Νόσου Alzheimer τα οποία βρίσκονται στη Θεσσαλονίκη. Στα πλαίσια της έρευνας κύριο εργαλείο αποτέλεσε η χρήση ηλεκτρονικών συστοιχιών και η αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων τους ως χρήσιμη συμπληρωματική πληροφορία στις παραδοσιακές μέχρι σήμερα δοκιμασίες με χαρτί και μολύβι. Το υλικό της διατριβής στηρίζεται ακόμη στις συνεντεύξεις και τα ερωτηματολόγια που χορηγήθηκαν πριν την εκτέλεση των ασκήσεων καθώς και στις συσχετίσεις με το σύνολο των νευροψυχολογικών δοκιμασιών της κλινικής έρευνας. Επιπρόσθετα χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι όπως το ΗΕΓ (Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα) κατά τη διάρκεια εκτέλεσης των γλωσσικών ασκήσεων αλλά και η χρήση υπολογιστικών περιβαλλόντων ως μία από τις πρόσφατες καινοτομίες αναφορικά με τις μεθόδους σάρωσης και εκπαίδευσης ηλικιωμένων με ΗΝΔ. Η επεξεργασία των δεδομένων ανέδειξε ότι τα υπολογιστικά περιβάλλοντα μπορούν να ενισχύσουν την αξιοποίηση των γλωσσικών δραστηριοτήτων ευρέως φάσματος τόσο σε μακροεπίπεδο όσο και σε μικροεπίπεδο. Ο λόγος και η εμφάνιση αμυδρών αλλαγών με το γήρας μπορεί να αποτιμηθούν αναφορικά με ένα ευρύ φάσμα γλωσσικών δραστηριοτήτων όπως η πρόσληψη, η έκφραση αλλά και η παραγωγή μικρότερων και μεγαλύτερων μονάδων του λόγου, και να αποτελέσει ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο ανίχνευσης αλλά και εκπαίδευσης της ΗΝΔ. Ένα λεπτομερές γλωσσικό προφίλ τόσο σημασιολογικό όσο και μορφοσυντακτικό μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός συνόλου νοητικών και γλωσσικών πληροφοριών που θα αποτελέσει χρήσιμο υλικό σε μία δομημένη διαδικασία διάγνωσης και εκπαίδευσης.