Γλωσσική Διδασκαλία Στην Πρώτη Τάξη Του Δημοτικού Σχολείου Με Βάση Την Κατανόηση Και Παραγωγή Κειμένων

Abstract

Ο γραμματισμός, ως φαινόμενο, λειτουργεί ταυτόχρονα στην επικοινωνία και στη σκέψη των ανθρώπων. Κατά συνέπεια, η διδασκαλία του απαιτεί συνθετική προσέγγιση της κοινωνικής και γνωστικής διάστασής του. Σε αυτό το πλαίσιο η διδασκαλία του γλωσσικού γραμματισμού στο σχολείο είναι αναγκαίο να επικεντρώνεται στην επικοινωνία στοχεύοντας στην κατανόηση και παραγωγή προφορικών και γραπτών κειμένων και παράλληλα να αναπτύσσει τους επιμέρους παράγοντες από τους οποίους εξαρτώνται αυτές οι ικανότητες. Στη λογική αυτή οι υπάρχουσες γνώσεις, οι εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών, χρειάζεται να αποτελούν την αφετηρία της διδασκαλίας και με βάση αυτά να αναπτύσσεται η θεματική και γλωσσική γνώση τους σε συνεργατικό πλαίσιο με τη χρήση αυθεντικών κειμένων. Τα στοιχεία αυτής της θεώρησης για τη διδασκαλία του γλωσσικού γραμματισμού καταγράφονται σε σύγχρονες διδακτικές προσεγγίσεις για την πρώτη σχολική ηλικία. Ωστόσο, αυτά δεν αξιοποιούνται στο ελληνικό σχολείο και ειδικότερα στην προβλεπόμενη από το αναλυτικό πρόγραμμα γλωσσική διδασκαλία για την πρώτη τάξη του δημοτικού. Το γλωσσικό μάθημα στην τάξη αυτή εξαντλείται στη διδασκαλία των γραμμάτων με κυρίαρχη την αναλυτικοσυνθετική μέθοδο και δεν στοχεύει στην επικοινωνία. Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η παρουσίαση μίας εναλλακτικής διδακτικής πρότασης για τη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος στην πρώτη τάξη του δημοτικού σχολείου. Η πρόταση αυτή στηρίζεται στη συνθετική θεώρηση για τη διδασκαλία του γλωσσικού γραμματισμού και στην αξιοποίηση στοιχείων από τις σύγχρονες προσεγγίσεις για τη διδασκαλία της γλώσσας. Η παρούσα έρευνα εφαρμόστηκε για ένα χρόνο σε τμήμα πρώτης τάξης πειραματικού δημοτικού σχολείου και ακολούθησε τη μεθοδολογία της έρευνας δράσης. Τα αποτελέσματά της ανέδειξαν α) τις αρχές και τα στοιχεία των γλωσσικών προσεγγίσεων που αξιοποίησε, β) τους στόχους που διαμορφώθηκαν για την ανάπτυξη της θεματικής και γλωσσικής γνώσης των παιδιών, τους στόχους οργάνωσης και λειτουργίας της τάξης καθώς και την εξέλιξη αυτών των στόχων, γ) το είδος των δραστηριοτήτων καθώς και το υλικό που αξιοποιήθηκε, δ) τις μορφές οργάνωσης και λειτουργίας της τάξης και τη λειτουργία τους, ε) τις προϋποθέσεις εφαρμογής της παρούσας παρέμβασης, στ) τα σημεία διαφοροποίησής της από την προβλεπόμενη διδασκαλία και ζ) τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν στα παιδιά που εφαρμόστηκε. Συμπερασματικά, η σημασία της παρούσας έρευνας έγκειται σε τρία σημεία. Πρώτον, στην υλοποίηση μιας συνθετικής προσέγγισης για τη διδασκαλία του γραμματισμού. Δεύτερον, στην επίτευξη καλύτερων αποτελεσμάτων συγκριτικά με τα αυτά που προβλέπονται από το αναλυτικό πρόγραμμα. Τέλος, στην ανάδειξη ενός διαφορετικού από τον παραδοσιακό ρόλο του εκπαιδευτικού.