Αξιοποιώντας Web 2.0 εργαλεία, μέσω των κοινωνικο-πολιτισμικών προοπτικών του εποικοδομητισμού, στη διδασκαλία γεωγραφικών και περιβαλλοντικών θεμάτων

Abstract

Το πρώτο μέρος της παρούσας μελέτης αναφέρεται στη συμβολή της γεωγραφικής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην ανάπτυξη γνώσεων, στάσεων και δεξιοτήτων των νέων, στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης και του ψηφιακού γραμματισμού των κοινωνιών του κόσμου. Ακόμη, αναφέρεται και στην προσπάθεια δημοκρατικής διάδοσης της προαναφερθείσας συμβολής σε νέους, μέσω Web 2.0 εφαρμογών, πρακτικών και προεκτάσεων. Έτσι εντοπίστηκαν συγκεκριμένοι προβληματισμοί ως προς τη συμμετοχή των νέων σε ερευνητικές και συνεργατικές δράσεις με τη χρήση Web 2.0 εφαρμογών, στο πλαίσιο της γεωγραφικής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης για την αειφορία, μέσω της κοινωνικο-πολιτισμικής εποικοδομητικής άποψης της μάθησης. Πιο συγκεκριμένα, οι προβληματισμοί αφορούν στον τρόπο αλληλεπίδρασης των νέων, εφαρμόζοντας Web 2.0 εργαλεία και πώς αυτός μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση της μαθησιακής τους διαδικασίας. Συνακόλουθα, η μελέτη εξέτασε τα παρακάτω ερευνητικά ερωτήματα: α) Αναπτύχθηκαν μορφές κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ των μαθητών, στο πλαίσιο της ερευνητικής γεωγραφικής και περιβαλλοντικής δράσης αυτών σε ένα εκπαιδευτικό διαδικτυακό περιβάλλον, σύμφωνα με την κοινωνικο-πολιτισμική εποικοδομητική παιδαγωγική; β) Επηρεάστηκε η γνωστική εξέλιξη των μαθητών καθ’ όλη την ερευνητική διαδικασία, σε ένα εκπαιδευτικό διαδικτυακό περιβάλλον, σύμφωνα με την κοινωνικο-πολιτισμική εποικοδομητική παιδαγωγική; γ) Καταγράφηκαν γεωγραφικές και περιβαλλοντικές προσεγγίσεις των μαθητών καθ’ όλη τη διάρκεια της διδακτικής διαδικασίας, σε ένα εκπαιδευτικό διαδικτυακό περιβάλλον, σύμφωνα με την κοινωνικο-πολιτισμική εποικοδομητική παιδαγωγική; και δ) Υφίσταται συσχέτιση των δημογραφικών μεταβλητών των μαθητών τόσο με τη γνωστική ανάπτυξη και τις γεωγραφικές και περιβαλλοντικές προσεγγίσεις αυτών, όσο και με το βαθμό κοινωνικής αλληλεπίδρασης μεταξύ τους, σε ένα εκπαιδευτικό διαδικτυακό περιβάλλον; Οι απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα δίνονται από το εμπειρικό μέρος της έρευνας, στο οποίο σχεδιάστηκαν, υλοποιήθηκαν και αναλύθηκαν δυο διεπιστημονικές μελέτες περίπτωσης σε πραγματικές διδακτικές συνθήκες. Αμφότερες οι μελέτες έγιναν σε μαθητές (Ν=32), Γενικών Ενιαίων Λυκείων κατά τη διάρκεια των δεκαέξι μηνών. Το επίκεντρο αυτών των μελετών ήταν η διερεύνηση των κοινωνικο- πολιτισμικών εποικοδομητικών αλληλεπιδράσεων μεταξύ μαθητών κατά τη διάρκεια μιας γεωγραφικής και περιβαλλοντικής ερευνητικής διαδικασίας αυτών σε ένα κοινωνικό Web 2.0 και ελεύθερης κοινωνικής επισήμανσης εργαλείο, Diigo. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης των δύο μελετών περίπτωσης έδειξαν ότι η τιμή της πυκνότητας της αλληλεπίδρασης των μαθητών και η ποιότητα της συζήτησής τους ήταν σε ικανοποιητικό επίπεδο, με τις πληρέστερες ανταλλαγές μάθησης, αναπτύσσοντας προοδευτικά τις βασικές δεξιότητές τους για μια οργανωμένη και ολοκληρωμένη γεωγραφική και περιβαλλοντική προσέγγιση, κατά τη διάρκεια της ερευνητικής δράσης αυτών. Επίσης, τα ευρήματα αυτής της μελέτης μας βοήθησαν να κατανοήσουμε την πολυπλοκότητα της κατασκευής της γνώσης με την ενίσχυση της ουσιαστικής σημασίας γεωγραφικών και περιβαλλοντικών δεξιοτήτων σε μια εποχή του Web 2.0. Με τη χρήση των εφαρμογών Diigo, οι μαθητές φάνηκε να ακολουθούν μια διαδικασία ελέγχου, αναζήτησης, σύγκρισης και ανταλλαγής σχετικών πληροφοριών, ανταλλαγής επιχειρημάτων, περαιτέρω διερεύνησης και προώθησης άλλων απόψεων, καθώς επίσης και αξιολόγησης της σκοπιμότητας των προτεινόμενων λύσεων, ανάγνωσης και ερμηνείας χαρτών και άλλων γραφικών αναπαραστάσεων. Όλες αυτές οι ενέργειες οδήγησαν τους συμμετέχοντες να φτάσουν τις υψηλότερες φάσεις της κοινωνικο-πολιτισμικής εποικοδομητικής αλληλεπίδρασης, με την ανάπτυξη βασικών και απαραίτητων γεωγραφικών και περιβαλλοντικών δεξιοτήτων. Συνολικά μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η προτεινόμενη χρήση των κοινωνικών δικτύων στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση για την ενίσχυση της γεωγραφικής και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης των μαθητών είχαν θετικά μαθησιακά αποτελέσματα.Ωστόσο, υπήρχαν σημαντικές διαφορές σε επιμέρους ποσοστά συμμετοχής των μαθητών στην ερευνητική διαδικασία. Το προαναφερθέν αποτέλεσε σημαντική πληροφορία και γι’ αυτό το λόγο διερευνήσαμε περαιτέρω τους παράγοντες που επηρεάζουν τη συμμετοχή των μαθητών σε αντίστοιχες ενέργειες. Αναζητώντας στην αρθρογραφία και τη βιβλιογραφία, εντοπίσαμε έναν ορισμένο αριθμό παραγόντων, όπως η επίδοση των μαθητών σε βασικά μαθήματα, η προϋπάρχουσα εμπειρία αυτών σε ανάλογες δράσεις και τα διάφορα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά, με δυνητική επιρροή όσον αφορά τη συμμετοχή τους. Έτσι, σε αυτή τη μελέτη συσχετίσαμε τη δράση και την ποιότητα συμμετοχής των μαθητών στην ερευνητική διαδικασία με τους παραπάνω παράγοντες και μόνο ένας από αυτούς (η προηγούμενη εμπειρία σε γεωγραφικές και περιβαλλοντικές δράσεις) έδειξε θετική και σημαντική σχέση με το επίπεδο συμμετοχής των μαθητών στο πρόγραμμα. Η προαναφερθείσα σχέση συνάδει με προηγούμενες σχετικές ερευνητικές προσπάθειες, στις οποίες οι προϋπάρχουσες εμπειρίες και σκέψεις των μαθητών είχαν επίπτωση στο επίπεδο της συμμετοχής τους σε κοινωνικο-πολιτισμικά εποικοδομητικά περιβάλλοντα μάθησης.