Ανοσοφαινοτυπική Και Κυτταρογενετική Μελέτη Της Μονοκλωνικής Β Λεμφοκυττάρωσης (ΜΒL)

Abstract

Η Μονοκλωνική Β Λεμφοκυττάρωση (ΜΒL) αποτελεί την πρόδρομο μορφή της Β Χρόνιας Λεμφικής Λευχαιμίας (XΛΛ) και πιθανότατα και άλλων χρόνιων λεμφοϋπρπλασιών του περιφερικού αίματος. Σύμφωνα με τα κριτήρια που διατυπώθηκαν το 2005 από τους Marti et al, για να χαρακτηριστεί μία κατάσταση ωςMBL θα πρέπει να υπάρχει ένας μονοκλωνικός πληθυσμός Β κυττάρων στο περιφερικό αίμα, και να πληρούνται τα ακόλουθα κριτήρια:– Περιορισμός του μονοκλωνικού Β πληθυσμού στην περιφέρεια σε επίπεδο κάτω των 5.000 κυττάρων/μL– Μονοκλωνικότητα ως προς την ελαφρά αλυσίδα της ανοσοσφαιρίνης (light chainrestriction) σε επίπεδα κ:λ > 3:1 ή < 0,3:1– διήθηση του μυελού των οστών από τον ίδιο πληθυσμό σε επίπεδο κάτω του 20%(επί του συνόλου των εμπύρηνων κυττάρων)– απουσία λεμφαδενοπάθειας, ηπατομεγαλίας και σπληνομεγαλίας, καθώς και απουσία κλινικών ενδείξεων λεμφικής διήθησης σε άλλους ιστούς– απουσία κλινικών ενδείξεων συστηματικού αυτοάνοσου νοσήματος ή λοίμωξης– πλήρης κλινική και εργαστηριακή σταθερότητα, τουλάχιστον επί τρεις μήνες. Οι διάφορες μελέτες ανασκόπησης αλλά και μελέτες «screening» υγιών ατόμων,έδειξαν ότι το φαινόμενο παρατηρείται με συχνότητα περίπου 3-5% στο γενικό πληθυσμό και σε ποσοστό 5-8% για άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Δεδομένου όμως, ότι οι φορείς είναι ασυμπτωματικοί και δε φέρουν χαρακτηριστικά κλινικά συμπτώματα, η ανίχνευση της διαταραχής είναι σπάνια και πραγματοποιείται συνήθως τυχαία κατά τον αιματολογικό έλεγχο που πραγματοποιείται σε επίπεδο ρουτίνας. Συνεπώς, η κλινική της σημασία και τα βιολογικά της χαρακτηριστικά παραμένουν ανεπαρκώς τεκμηριωμένα.Η MBL διακρίνεται ανοσοφαινοτυπικά σε τρεις κατηγορίες: α) τις CLL-like ΜΒL(CD5+CD20dimCD23+) που έχουν τον χαρακτηριστικό φαινότυπο της ΧΛΛ, β) τιςatypical ΜΒL (CD5+CD20bright και συνήθως CD23+) και γ) τις CD5neg MBL. Οιatypical και οι CD5neg περιπτώσεις αποτελούν αθροιστικά το 15-20% όλων των MBL,και οι διαθέσιμες πληροφορίες που υπάρχουν στη βιβλιογραφία είναι περιορισμένες.Εκτός από τον ανοσοφαινότυπο, η MBL κατηγοριοποιείται με βάση τον αριθμό των Β λεμφοκυττάρων σε δύο ομάδες: i) τις MBL «χαμηλού αριθμού» (μέση τιμή Βκυττάρων: 1 κύτταρο/μl) και ii) τις MBL «υψηλού αριθμού» (μέση τιμή Β-κυττάρων:3000 κύτταρα/μl). Οι MBL χαμηλού αριθμού δεν εξελίσσονται ποτέ σε κλινική λεμφοϋπερπλασία. Αντίθετα οι MBL υψηλού αριθμού έχει υπολογιστεί ότι μεταπίπτουν σε ΧΛΛ ή άλλη νόσο σε ένα ποσοστό 1-2% κάθε χρόνο και για αυτό το λόγο έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον της επιστημονικής κοινότητας.Στην παρούσα εργασία αναλύθηκαν 171 MBL περιστατικά «υψηλού αριθμού».Ο βασικός σκοπός της εργασίας ήταν η κατανόηση της βιολογίας της MBL και η κατανόηση των μηχανισμών που εμπλέκονται στη μετάβαση από το προκλινικό, στο κλινικό στάδια της νόσου. Συγκεκριμένα, τέθηκαν οι εξής στόχοι:i) Περιγραφή και σύγκριση των τριών φαινοτυπικών κατηγοριών σε αιματολογικό,φαινοτυπικό, κυτταρογενετικό και κλινικοεργαστηριακό επίπεδο.ii) Καταγραφή των αλλαγών κατά τη πορεία της διαταραχής, όπως το είδος της κινητικής των Β-κυττάρων και τη διερεύνηση της ύπαρξης κλωνικής εξέλιξης.iii) Αξιολόγηση των διάφορων παραμέτρων κατά τη διάγνωση, καθώς και των αλλαγών που συμβαίνουν στο προκλινικό στάδιο ως προς τον κίνδυνο εξέλιξης σε κλινική νόσο.Τα αποτελέσματα μας αναδεικνύουν την τεράστια ετερογένεια που υπάρχει τόσο μεταξύ των τριών φαινοτυπικών κατηγοριών, όσο και εντός της ίδιας κατηγορίας. Η ετερογένεια αυτή έγκειται στη μεγάλη ποικιλομορφία που απαντάται σε φαινοτυπικό, κυτταρογενετικό αλλά και αιματολογικό επίπεδο. Κάθε φαινοτυπική κατηγορία εμφάνισε ξεχωριστό πάνελ φαινοτυπικών προφίλ (των διαφόρων λεμφοϋπερπλασιών)και κυτταρογενετικών ατυπιών. Σε αντιδιαστολή, αρκετές από τις κλινικοεργαστηριακές παραμέτρους βρέθηκαν παρόμοιες στις τρεις κατηγορίες.Επιπρόσθετα, τα αποτελέσματα από τη σύγκριση των χαρακτηριστικών των MBLπεριπτώσεων με τα αντίστοιχα χαρακτηριστικά από ασθενείς που είχαν την ίδια φαινοτυπική εικόνα, υποδεικνύουν πως υπάρχει μια κοινή βιολογία σε όλες τις MBL.Οι συχνοί επανέλεγχοι αποκάλυψαν δύο διακριτά πρότυπα κινητικής των Β-κυττάρων όταν πραγματοποιούνταν μία αλλαγή: i) αύξηση στους απόλυτους αριθμούς όλων των στοιχείων του αίματος και ii) διατήρηση σταθερών αριθμών των λευκών και των λεμφοκυττάρων και αύξηση μόνο στον αριθμό των Β-κυττάρων. Το κοινό χαρακτηριστικό των δύο διακριτών προτύπων κινητικής ήταν ότι ο λόγος B/Τ&ΝΚ-κυττάρων αυξανόταν κάθε φορά που είχαμε μία αλλαγή. Οι επανέλεγχοι αποκάλυψαν επίσης ότι η κλωνική εξέλιξη πραγματοποιείται στο προκλινικό στάδιοτ ης MBL, σαν μία δυναμική διαδικασία όπου ο MBL κλώνος μπορεί να αναπτύσσει επιπρόσθετες χρωμοσωμικές βλάβες, χωρίς απαραίτητα να υπάρχει μετάπτωση σε κλινική νόσο.Το εύρημα της ύπαρξης κλωνικής εξέλιξης στην MBL είναι πολύ σημαντικό καθώς είναι η πρώτη φορά που αναφέρεται κάτι αντίστοιχο στη βιβλιογραφία. Ακόμα σημαντικότερο όμως είναι το γεγονός, πως τα περιστατικά που εμφάνισαν κλωνική εξέλιξη παρουσίασαν μεγαλύτερο κίνδυνο μετάπτωσης σε ΧΛΛ (ή άλλη λεμφοϋπερπλασία). Από τις υπόλοιπες παραμέτρους που αναλύθηκαν, ο αυξημένος αριθμός των Β λεμφοκυττάρων κατά τη διάγνωση αναδείχτηκε ως αρνητικός προγνωστικός παράγοντας για την μετάπτωση σε νόσο. Η αξιολόγηση των διάφορων παραμέτρων ως προς τον κίνδυνο μετάπτωσης σε κλινική νόσο πραγματοποιήθηκε για κάθε φαινοτυπική κατηγορία ξεχωριστά. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως ο αυξημένος αριθμός των Β λεμφοκυττάρων καθόριζε αρνητικά την πρόγνωση σε κάθε κατηγορία, ενισχύοντας την άποψη ότι μεταξύ των διάφορων MBL υπάρχει ένα κοινόβιολογικό υπόστρωμα και πιθανότατα κοινοί μηχανισμοί εξέλιξης σε επίσημη νόσο.Στην πολυπαραμετρική ανάλυση, η κλωνική εξέλιξη και ο απόλυτος αριθμός των Βκυττάρων διατήρησαν την ανεξάρτητη προγνωστική τους ισχύ.