Ανάπτυξη Σχολικών Μονάδων Ως Αυτοαναφορική Διαδικασία Βελτίωσης Της Οργανωσιακής Μάθησης Και Νοημοσύνης

Abstract

Στη σημερινή εποχή της πολυπλοκότητας, οι ταχύτατοι αναπτυξιακοί ρυθμοί, η επέκταση του νέου τεχνολογικού περιβάλλοντος, η πολυπολιτισμικότητα και η ραγδαία αύξηση των διαθέσιμων πληροφοριών και γνώσεων οδήγησαν στην εξέλιξη των επιστημών και στο μετασχηματισμό των κοινωνικών δομών, δίνοντας μια νέα διάσταση στις απαιτήσεις για εκπαίδευση και μάθηση. Τα παραπάνω κατέστησαν απαραίτητες τις εκπαιδευτικές αλλαγές για την αποτελεσματικότητα της σχολικής μονάδας. Αδιαμφισβήτητα, η εκπαιδευτική αλλαγή αποτελεί μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία με ποικίλους παράγοντες να εμπλέκονται και να παρεισφρέουν στην πορεία της υλοποίησής της. Γι’ αυτό το λόγο, η δυνατότητα κατανόησης και διαχείρισης του φαινομένου της εκπαιδευτικής αλλαγής προϋποθέτει την εστίαση τόσο στο μικρο-επίπεδο της καθημερινής αλληλόδρασης μεταξύ των ατόμων που εμπλέκονται στην εκπαιδευτική πράξη, όσο και στο μακρο-επίπεδο του εκπαιδευτικού, αλλά και του κοινωνικού και του πολιτικού συστήματος, των οποίων αποτελεί υποσύστημα. Με θεωρητικό υπόβαθρο τη συστημική προσέγγιση και συγκεκριμένα τη θεωρία των κοινωνικών συστημάτων του N. Luhmann, η παρούσα διδακτορική διατριβή αποσκοπεί στην «προώθηση» μιας διαφορετικής οπτικής της λειτουργίας των σχολικών μονάδων ως μανθανόντων οργανισμών, που ενδέχεται να οδηγήσει: α. σε μια αναθεωρημένη θεωρία σχολείου ως προϋπόθεση ανάπτυξης μιας αποτελεσματικής μεθόδου σχεδιασμού και εισαγωγής αλλαγών στην εκπαίδευση σε μακροεπίπεδο και β. στην απελευθέρωση οργανωσιακών δυνάμεων των ίδιων των σχολικών μονάδων σε μικροεπίπεδο. Για τις ανάγκες αυτής της μελέτης διαμορφώθηκε ως ερευνητικό εργαλείο ένα σύστημα κατηγορικής ανάλυσης περιεχομένου για τη συστηματική μελέτη των γραπτών κειμένων του νομοθετικού πλαισίου της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης της μεταπολιτευτικής Ελλάδας (1974-2016), αποβλέποντας στη διερεύνηση της συστημικής ωριμότητας του ελληνικού, εκπαιδευτικού συστήματος στο σύνολό του. Αξιοποιώντας την προσέγγιση του H. Willke περί «πολλαπλής πολυπλοκότητας», τις κατηγορίες και υποκατηγορίες του εν λόγω συστήματος αποτέλεσαν οι πέντε διαστάσεις της πολυπλοκότητας (αντικειμενική, κοινωνική, χρονική, τελεστική, γνωσιακή), οι οποίες, στην ουσία, συνιστούν τα επίπεδα «πολυπλοκοτικής ωρίμανσης» και λειτουργούν ως δείκτες ποιότητας συστημάτων και οργανισμών. Ωστόσο, για τον έλεγχο των αποτελεσμάτων διαπιστώθηκε πως η ανάπτυξη πολυμεθοδικών, ερευνητικών διαδικασιών (τριγωνοποίηση) ήταν η καταλληλότερη. Για το λόγο αυτό, πέρα από την ποιοτική και ποσοτική ανάλυση περιεχομένου του νομοθετικού πλαισίου, επιδιώχθηκε η άντληση ποιοτικών δεδομένων μέσα από τη μέθοδο της ομάδας εστίασης (focus group) και συγκροτήθηκε μια μικρή ομάδα, απαρτιζόμενη από διευθυντές/τριες πολυθέσιων δημοτικών σχολικών μονάδων της νήσου Ρόδου, προκειμένου να διερευνηθούν οι απόψεις τους ως προς τον τρόπο που τα νομοθετήματα επιβάλλουν τις εκπαιδευτικές αλλαγές και το βαθμό που αυτά γίνονται αντιληπτά και εφαρμόζονται στην ελληνική, σχολική πραγματικότητα. Λαμβάνοντας υπόψη ότι τα ερευνητικά δεδομένα τόσο της κύριας έρευνας όσο και της ομάδας εστίασης επιτυγχάνουν να απαντήσουν στα ίδια ερευνητικά ερωτήματα, τα αποτελέσματα επιβεβαιώνουν την ερευνητική υπόθεση, που αναδύθηκε στα πλαίσια της συγκεκριμένης διατριβής.