Ανάπτυξη, Βελτιστοποίηση Και Εφαρμογές Μεθοδολογίας Για Την Ανίχνευση Και Τον Ποσοτικό Προσδιορισμό Αντιισταμινικών Φαρμάκων Σε Βιολογικά Υγρά Με Αέριο Χρωματογράφο Σε Συνδυασμό Με Φασματογράφο Μαζών

Abstract

Οι αλλεργίες αποτελούν μία από τις πιο συχνές παθολογικές καταστάσεις στο σύγχρονο δυτικό κόσμο, που μπορεί να έχουν οξύ ή χρόνιο χαρακτήρα, και εμφανίζονται σε ποσοστό από 15 έως 30% του γενικού πληθυσμού. Στις αλλεργικές αντιδράσεις ο οργανισμός αντιδρά σε αβλαβείς ξενοβιοτικές ουσίες και οδηγείται στην έκκριση διαφόρων μεσολαβητών και κυρίως της ισταμίνης.Τα αντιισταμινικά φάρμακα, ή ανταγωνιστές των Η1-υποδοχέων της ισταμίνης, χρησιμοποιούνται ευρύτατα στην κλινική πράξη με σκοπό την πρόληψη και αντιμετώπιση των συμπτωμάτων διαφόρων οξέων ή χρόνιων αλλεργικών αντιδράσεων, αναστέλλοντας τη δράση της ισταμίνης, ενώ κάποια από αυτά χρησιμοποιούνται και σε άλλες παθολογικές καταστάσεις, λόγω της επιπρόσθετης αντιχολινεργικής, τοπικής αναισθητικής, αντιεμετικής και καταπραϋντικής τους δράσης. Τα κυριότερα αντιισταμινικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται στον Ελλαδικό χώρο και μελετήθηκαν στο πλαίσιο της παρούσας διδακτορικής διατριβής είναι η διφαινυδραμίνη, η ορφεναδρίνη, η διμεθινδένη, η χλωροφαινυραμίνη, η λεβοσετιριζίνη/σετιριζίνη, η υδροξυζίνη, η μεκλοζίνη, η λοραταδίνη, η δεσλοραταδίνη, η ρουπαταδίνη και η εμπαστίνη.Σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν η ανάπτυξη, βελτιστοποίηση και επικύρωση κατάλληλης μεθοδολογίας με GC–MS για τον ταυτόχρονο προσδιορισμό των έντεκα παραπάνω αντιισταμινικών φαρμάκων σε δείγματα ολικού αίματος και μητρικού γάλακτος. Η κατεργασία των βιολογικών δειγμάτων περιελάμβανε αρχικά καταβύθιση των πρωτεϊνών με ακετονιτρίλιο, ενώ στην περίπτωση του μητρικού γάλακτος της καταβύθισης προηγούταν αραίωση με νερό, και στη συνέχεια εκχύλιση στερεής φάσης και παραγωγοποίηση των αναλυτών με μίγμα οξικού ανυδρίτη:n-προπανόλης (1:1, v/v) στους 70oC για 30 λεπτά. Για τον ποσοτικό προσδιορισμό της διφαινυδραμίνης, της ορφεναδρίνης, της χλωροφαινυραμίνης, της διμεθινδένης, της μεκλοζίνης, της λοραταδίνης, της δεσλοραταδίνης, της ρουπαταδίνης και της εμπαστίνης χρησιμοποιήθηκε η διαζεπάμη-d5 ως εσωτερικό πρότυπο, ενώ η υδροξυζίνη-d4 και η σετιριζίνη-d8 αποτέλεσαν εσωτερικά πρότυπα για τον προσδιορισμό της υδροξυζίνης και της λεβοσετιριζίνης, αντίστοιχα. Κατά την επικύρωση των μεθόδων που αναπτύχθηκαν, η οποία πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, οι παράμετροι που μελετήθηκαν ήταν οι εξής: εκλεκτικότητα, ειδικότητα, γραμμικότητα, κατώτατο όριο ανίχνευσης και ποσοτικοποίησης, επαναληψιμότητα, ενδοεργαστηριακή αναπαραγωγιμότητα, ορθότητα εντός την ημέρας και διά των ημερών, απόλυτη ανάκτηση σε ολικό αίμα και μητρικό γάλα, καθώς και η ανθεκτικότητα και η σταθερότητα των αναλυτών σε εμβολιασμένα δείγματα ολικού αίματος.Οι αναπτυχθείσες μέθοδοι παρουσιάζουν σημαντικά πλεονεκτήματα έναντι των ήδη δημοσιευμένων μεθόδων που χρησιμοποιούν αέρια χρωματογραφία, όσον αφορά στον αριθμό των αντιισταμινικών που αναλύονται, την ευαισθησία, το δυναμικό εύρος συγκεντρώσεων, αλλά και της πλήρους επικύρωσής τους.Η αναπτυχθείσα μέθοδος σε ολικό αίμα εφαρμόσθηκε σε δείγματα από κλινικά περιστατικά που αφορούσαν σε έλεγχο των επιπέδων των φαρμάκων ή σε περιπτώσεις δηλητηριάσεων, αλλά και σε μεταθανάτια δείγματα όπου κάποιο ή κάποια αντιισταμινικά φάρμακα είτε ανιχνεύθηκαν κατά τον προκαταρκτικό τοξικολογικό έλεγχο, είτε η λήψη τους ήταν γνωστή από το ιστορικό του θανόντος. Οι μέθοδοι αυτές μπορούν, επίσης, να εφαρμοσθούν σε φαρμακοκινητικές μελέτες των έντεκα αυτών αντιισταμινικών φαρμάκων σε βιολογικά υλικά, όπως πλάσμα ή ορός, αλλά και σε δείγματα μητρικού γάλακτος στο πλαίσιο διερεύνησης της απέκκρισης των αντιισταμινικών φαρμάκων στο εν λόγω βιολογικό υλικό και σε μελέτες σχετικά με την ασφάλεια του θηλασμού και την πιθανή επικινδυνότητά τους στο νεογνό.