Αίσθηση Συνεκτικότητας, Στρατηγικές Αντιμετώπισης, Ψυχική Υγεία Και Ποιότητα Ζωής Ασθενών Με Καρκίνο Πνεύμονα

Abstract

Εισαγωγή: Παρότι ο καρκίνος του πνεύμονα είναι συχνή μορφή καρκίνου, η ψυχολογική κατάσταση αυτών των ασθενών δεν έχει μελετηθεί εκτεταμένα. Σκοπός: η μελέτη της σχέσης της αίσθησης συνεκτικότητας με την ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής σε ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα. Υλικό-μέθοδος: Πραγματοποιήθηκε συγχρονική μελέτη σε 200 ασθενείς (n=200) με καρκίνο πνεύμονα στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» μεταξύ Μαΐου 2014-Αυγούστου 2015. Χρησιμοποιήθηκε σύνθετο ερωτηματολόγιο, με ερωτήσεις για τα δημογραφικά και ιατρικά στοιχεία των ασθενών και τα ερωτηματολόγια SOC-13, Στρατηγικές Αντιμετώπισης Αγχογόνων Καταστάσεων (ΣΑΑΚ), Κλίμακα Ψυχολογικής έκφρασης, Κλίμακα Κάλυψης Βασικών ψυχολογικών αναγκών, Κλίμακα Χρονικού Προσανατολισμού του Zimbardo (ZTPI), CES-D, EORTC-QLQ C30 και EORTC-LC13. Η στατιστική ανάλυση πραγματοποιήθηκε με το πρόγραμμα SPSS v.23. Αποτελέσματα: Η μέση ηλικία των ασθενών ήταν 69 έτη (SD=8,21, Min= 91, Max==48, Range=43). Το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν άνδρες (70,5%), έγγαμοι/σε συμβίωση (81%), απόφοιτοι δημοτικού (52,5%) και συνταξιούχοι (68,3%). Οι περισσότεροι προσέρχονταν για θεραπεία στην κλινική ημέρας (84,5%), ήταν καπνιστές (86,9 %) και ενημερωμένοι για τη διάγνωση (95%). Ο συχνότερος ιστολογικός τύπος ήταν ο μη-μικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύμονα (N-SCLC) (84%) και το 24,5% είχαν μεταστάσεις. Η μέση βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο SOC-13 ήταν 57,85 (SD=15,58). Στις υποκλίμακες του ερωτηματολογίου ΣΑΑΚ καταγράφηκαν οι εξής βαθμολογίες: «διεκδικητική επίλυση προβλήματος»=0,8 (SD=0,52), «θετική προσέγγιση»=1,46 (SD=0,52), «αποφυγή/ διαφυγή»=1,39 (SD=0,42), «αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης»=1,22 (SD=0,82), «ευχολογία/ονειροπόληση»=1,21 (SD=0,64). Η μέση βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο Συναισθηματικής Έκφρασης ήταν 16,80 (SD=10,35) και στην Κλίμακα Κάλυψης Βασικών Ψυχολογικών Αναγκών 94,61 (SD=24,57). Στις υποκλίμακες του ερωτηματολογίου ZTPI οι μέσες βαθμολογίες ήταν οι εξής: «μοιρολατρικό παρόν»=2,48 (SD=1,30), «ηδονιστικό παρόν»=1,73 (SD=0,86), «θετικό παρελθόν»=3,16 (SD=0,92), «αρνητικό παρελθόν»=2,78 (SD=1,06), «μέλλον»=2,94 (SD=1,07). Η μέση βαθμολογία στο ερωτηματολόγιο CES-D ήταν 22,34 (SD=11,78). Εάν χρησιμοποιηθεί ως όριο (cut-off point) η βαθμολογία 16, τότε το 57,8 % των ασθενών παρουσιάζει ήπια, μέτρια ή σοβαρή κατάθλιψη, ενώ εάν χρησιμοποιηθεί ως όριο το 24 (ιδανικό για τον ελληνικό πληθυσμό), τότε το αντίστοιχο ποσοστό είναι 41,2%. Στο ερωτηματολόγιο EORTC-QLQ C30 χαμηλότερες βαθμολογίες καταγράφηκαν στις υποκλίμακες «RF-λειτουργικότητα ρόλων» (48,92 σε κλίμακα 0-100), «SF-κοινωνική λειτουργικότητα» (50,50) και «PF-σωματική λειτουργικότητα» (56,83) και μεγαλύτερες στις υποκλίμακες «CF-γνωστική λειτουργικότητα» (62,00) και «EF-συναισθηματική λειτουργικότητα» (68,25). Τα συμπτώματα που ταλαιπωρούσαν περισσότερο τους ασθενείς ήταν η κόπωση (46,89), ο πόνος (35,08), η δύσπνοια (34,17), η αϋπνία (32,50) και η απώλεια όρεξης (28,33). Οι ασθενείς αξιολογούσαν συνολικά την υγεία τους και την ποιότητα ζωής τους ως μέτρια (Μ=51,71). Βρέθηκε σημαντική αρνητική συσχέτιση ανάμεσα στην αίσθηση συνεκτικότητας και στην κατάθλιψη (ρ=-0,843, p<0,001). H συσχέτιση εξακολουθούσε να είναι σημαντική μετά από έλεγχο για την επίδραση της ηλικίας, της συναισθηματικής έκφρασης και του χρονικού διαστήματος που μεσολάβησε από τη διάγνωση. Η ανάλυση διαμεσολάβησης (Mediation analysis) έδειξε ότι η συναισθηματική έκφραση δε διαμεσολαβεί τη σχέση της αίσθησης συνοχής με την κατάθλιψη. Η υποκλίμακα της «συνολικής κατάστασης υγείας/ποιότητας ζωής(QL)» του ερωτηματολογίου EORTC-QLQ C30 συσχετίστηκε αρνητικά με την κατάθλιψη (ρ=-0,704, p<0,001) και θετικά με την αίσθηση συνοχής (ρ=0,619, p<0,001). Η ανάλυση Ιεραρχικής Γραμμικής Παλινδρόμησης έδειξε ότι οι ασθενείς με χαμηλή αίσθηση συνοχής (b*=-.73), χαμηλό εισόδημα (b*=-.08), μεταστάσεις (b*=-.10), υποτροπή (b*=-.12) και όσοι υποβάλλονταν στη θεραπεία στην κλινική ημέρας (b*=-.09) είχαν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Συμπεράσματα: οι ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα εμφανίζουν υψηλά ποσοστά κατάθλιψης και μέτρια ποιότητα ζωής. Η υψηλή αίσθηση συνεκτικότητας λειτουργεί προστατευτικά έναντι της κατάθλιψης σε αυτούς τους ασθενείς και συμβάλλει στην καλύτερη αντιληπτή υγεία και ποιότητα ζωής τους. Τα αποτελέσματα μπορούν να βοηθήσουν στη διατύπωση προτάσεων για την υποστηρικτική φροντίδα, τη συμβουλευτική καθοδήγηση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής αυτών των ασθενών. Απαιτούνται μελλοντικές έρευνες με μεγαλύτερο δείγμα και με άλλους ερευνητικούς σχεδιασμούς προκειμένου να επιβεβαιωθούν τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας και να αποσαφηνιστούν οι προσδιοριστικοί παράγοντες της αίσθησης συνεκτικότητας, της ψυχικής υγείας και της ΣΥΠΖ σε ασθενείς με καρκίνο πνεύμονα.