Związki polityki i ekonomii w badaniu stosunków międzynarodowych

Abstract

Zwi¹zki miêdzy gospodark¹ i polityk¹ s¹ trwa³ym elementem stosunków miêdzy-narodowych. Jednak w badaniach naukowych istnia³ podzia³ miêdzy politologi¹ i ekonomi¹, który doprowadzi³ do specjalizacji na uniwersytetach. Osobno badano i nauczano miêdzynarodowych stosunków politycznych i miêdzynarodowych stosunków gospodarczych. Takie podejoecie dominowa³o w latach piêaedziesi¹tych i szeoeaedziesi¹tych XX wieku. Mniej uwagi pooewiêcano politycznej analizie kwestii gospodarczych. Skupiano siê raczej na strategicznych, politycznych i militarnych aspektach zimnej wojny 1 . Na pocz¹tku lat siedemdziesi¹tych XX wieku, wyraŸnie ujawni³a siê interakcja miêdzy polityk¹ a gospodark¹. Spad³o wtedy napiêcie zwi¹zane z zagro¿eniem wybuchem oewiatowego konfliktu militarnego, ze wzglêdu na politykê odprê¿enia w relacjach miêdzy Wschodem a Zachodem. Wa¿nym wydarzeniem z pocz¹tku tego okresu by³o odejoecie od systemu monetarnego ustalonego w 1944 r. w Bretton Woods, wymuszone przez oewiatowy kryzys walutowy. Do uwypuklenia wspó³zale¿nooeci miêdzy polityk¹ a gospodark¹ przyczyni³ siê równie¿ kryzys naftowy 1973 r., spowodowany decyzj¹ pañstw OPEC o ograniczeniu produkcji ropy naftowej i na³o¿eniu embarga na dostawy tego surowca do Stanów Zjednoczonych i Holandii.Bardzo istotnym zjawiskiem by³a równie¿ zmieniaj¹ca siê pozycja Stanów Zjednoczonych. Pañstwo to prze¿ywa³o wewnêtrzne trudnooeci gospodarcze, borykaj¹c siê ze wzrastaj¹c¹ inflacj¹ i bezrobociem. Zmaga³o siê te¿ z deficytem bilansu p³atniczego. Jednoczeoenie wzrasta³a si³a ekonomiczna Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Japonii. O¿ywi³y siê tak¿e kontakty z blokiem komunistycznym i z ChRL, która wychodzi³a z izolacji na arenie miêdzynarodowej. Wzrasta³a rola tzw. trzeciego oewiata -mo¿na by³o tam zauwa¿yae rywalizacjê mocarstw o wp³ywy polityczne i gospodarcze. Poza tym kraje bogate w ropê naftow¹ zdobywa³y coraz wiêkszy wp³yw na stosunki miêdzynarodowe 2 . Umiêdzynarodowienie systemu gospodarczego nios³o ze sob¹ pozytywne skutki, takie jak wiêksza efektywnooeae, specjalizacja i konkurencja. Natomiast rz¹dz¹cy pañ-stwami narodowymi musieli liczyae siê z powa¿nymi ograniczeniami. Zwiêkszy³a siê bowiem podatnooeae krajowych gospodarek na wydarzenia za granic¹, na które rz¹dy nie mia³y wp³ywu. Rodzi³o to konflikty przenosz¹ce siê na sferê miêdzynarodowych stosunków politycznych. Nieporozumienia wynika³y g³ównie z rywalizacji o zagraniczne rynki, warunki wzajemnego handlu i inwestycji oraz kwestie monetarne 3 . Kluczowe znaczenie odegra³a rosn¹ca oewiadomooeae obywateli pañstw demokratycznych na temat zwi¹zków polityki i gospodarki. Przedmiotem debaty publicznej sta³y siê polityczne przyczyny trudnooeci gospodarczych oraz ekonomiczne przes³anki dzia³ania pañstw lub grup interesów na arenie miêdzynarodowej. Zauwa¿ano "upolitycznienie" zagranicznych relacji gospodarczych i rosn¹ce wp³ywy interesów ekonomicznych na politykê pañstw 4 . Proste podzia³y miêdzy pañstwem a rynkiem, sprawami wewnêtrznymi i zagranicznymi, polityk¹ i gospodark¹ nie t³umaczy³y skomplikowanych procesów. Bad...