Yöneti̇ci̇ Kararlari Ve Bi̇li̇şsel Esnekli̇ği̇: Yöneti̇ci̇ler Nasil Karar Aliyor? Nörobi̇li̇m Ne Di̇yor?

Abstract

Bu araştırmanın temel amacı, yöneticilerin karar verme davranışlarını anlamak ve nörobilim bulgularıyla bu davranışları tartışmaktır. Karar verme araştırmaları farklı disiplinlerce birçok boyutta değerlendirildiğinden, araştırmaya bir sınırlama zorunluluğu doğmuştur. Bu maksatla yöneticilerin karar davranışları araştırmada; "rasyonellik", "sezgisellik" ve "bilişsel esneklik" boyutlarıyla incelenmiştir. Yine aynı boyutlar nörobilimin ortaya koyduğu bulgular ışığında analiz edilmiştir. Nitel araştırma yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, kavramsal çerçeve ışığında oluşturulan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile İstanbul ilinde farklı sektörlerde görev yapan 27 yöneticiden veri toplanmıştır. Veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Analiz neticesinde; sekiz tema tespit edilmiştir. Bunlar; i.rasyonelliğin temel karar verme süreci olması, ii.seçenek sayısının süreçlerde önemli olması, iii.zor durumlarda sezgiselliğin tercih edilmesi, iv.kararın kendisine ait özelliklerin süreci etkilediğ, v.kriz anlarında kararlara katılım derecesinin yükseltilmesi, vi. sezgiselliğin de bir karar süreci olarak görülmesi, vii.sezgiselliğin güvenilir ve bilimsel bulunmaması, viii.seçimin inandırıcılığı önemli olduğunda rasyonelliğin tercih edilmesidir. Ayrıca yönetici kararları Hodgkinson ve Clarke (2007)'in bilişsel stili tanımladığı dört boyutlu perspektifte değerlendirilmiş, 27 yöneticinin tamamının kendilerini, "detay", 12 yöneticinin "bilişsel zenginlik", altı yöneticinin "büyük resim" alanında tanımladıkları görülmüştür. Bu davranış kalıpları nörobilimin yazın bulgularıyla karşılaştırılarak tartışılmış, örgütler, yönetim, eğitim ve insan kaynakları alanlarına önerilerde bulunulmuştur.

Pilot Decision Making Behavior: Is It Rational or Natural?

“…Klasik analitik karar süreçleri; problem tanımlama, amacı belirleme, seçenekleri tespit etme, değerlendirme, karar verme, kararı uygulama aşamalarıyla özetlenir. Son yıllarda yapılan betimsel araştırmalar ise karar vericilerin özellikle zaman baskısı altında rasyonel süreçleri takip etmediklerini bulmuşlardır (Klein, 1993, s.140;Yaşar, 2019). Alanyazında karar verme davranışlarına ait çok farklı model bulunmasından araştırmada kullanılan modeller kapsamında sınırlandırma zorunluluğu doğmuştur.…”

The Relationship between Pre-service Teachers’ Cognitive Flexibility Levels and Techno-pedagogical Education Competencies

“…In several studies, the cognitive flexibility was measured and examined its relationship with other variables (Altunkol, 2011;Asıcı & İkiz, 2015;Bilgin, 2009aBilgin, , 2009bBilgin, 2017;Camcı Erdoğan, 2018;Chen, He, & Fan, 2019;Çikrıkci, 2018;Dennis & Vander Wal, 2010;Doğan Laçin & Yalçın, 2019;Esen Aygün, 2018;Gabrys, Tabri, Anisman, & Matheson, 2018;Günaydın & Öztürk, 2016;Gündüz, 2013;Kaptanbaş Gürbüz & Sezgin Nartgün, 2018;Kercood, Lineweaver, Frank, & Fromm, 2017;Lange & Dewitte, 2019;Önen & Koçak, 2015;Özgür & Çuhadar, 2015;Sapmaz & Doğan, 2013;Turan, Durgun, Kaya, Ertaş, & Kuvan, 2019;Üzümcü & Müezzin, 2018;Yaşar, 2019;Yaşar Ekici & Balcı, 2019;Yelpaze & Yakar, 2019). Bilgin (2009b) found that authoritarian parental attitudes, social competency expectancy and problem-solving skills affected the cognitive flexibility significantly.…”

Nörobilimin muhasebeye etkisi: Nöromuhasebe

“…Günümüzde daha çok tıp biliminde Latince olarak kullanılan "Nervus" kelimesi ve Eski Yunanca'da "neûron" olarak adlandırılan "Nöro" kelimesi, tarihte ilk defa 17. yüzyılda nöroloji teriminin tanımında kullanılmıştır (Yaşar, 2019(Yaşar, : 1179. Nöro kavramı, insanın zihinsel olarak yaşamını nasıl sürdürdüğü ile ilgili bir kavram olup, beş duyu organı aracılığıyla algılanan dış dünyaya yönelik nörolojik süreçleri ifade etmektedir (Taştan, Set & Çayır, 2014: 64).…”

“…Nörobilimsel çalışmalar, insan beyninde bu nöral bağların davranış ve öğrenme ile ilişkisine ışık tutmayı amaçlamaktadır (Usul & Çağlan, 2018: 456). Bu çerçevede nörobilim, insanı ve özellikle insan beyninin karar süreçlerini anlama, insanların nasıl karar verdiğini açıklama yolunda öncü bir bilim dalı olmaktadır (Yaşar, 2019(Yaşar, : 1117. Öyle ki nörobilim sayesinde, insan beyninin karar alma sırasında nasıl çalıştığına dair bir model oluşturulmaktadır (Birnberg & Ganguly, 2012: 2).…”

“…Söz konusu bu yeni bilimsel disiplinler; nörohukuk, nörofelsefe, nörotarih, nöropazarlama, nöroetik, nöropsikoloji, nöroeğitim, nöroliderlik, nöroekonomi, nörofinans, nöroyönetim ve son olarak sosyal bilimlerde yeni bir alan olan nöromuhasebe gibi alanlardan oluşmaktadır (Uzbay, 2016, Usul ve Çağlan, 2018, Orzan, Zara & Purcarea, 2012: 428, Ahmad, 2010: 1-3, Dickhaut ve ark., 2010. Sosyal bilimlerde nöropazarlama, tüketicilerin karar verme davranışlarını nörobilimsel yöntemler kapsamında ölçerken, nörofinans finansal kararlardaki insan beyninin nöronal faaliyetlerini araştırmaktadır (Bayassova & Kazan, 2016: 73;Yaşar, 2019Yaşar, : 1179. Nöroekonomi ise, ekonomik ortamlarda ekonomik karar alıcılarının, karar alma sürecinde beynin nasıl davrandığını gözlemlemektedir (Soydal, Mızrak & Yorgancılar, 2010: 222;Demirel & Artan, 2016: 16-17).…”