“Yabanci Di̇lde Yaratim” Ve “Meti̇nsi̇z Geri̇ Çevi̇ri̇” Kavramlari Çerçevesi̇nde Bi̇r İnceleme

Abstract

YABANCI DİLDE YARATIM" VE "METİNSİZ GERİ ÇEVİRİ" KAVRAMLARI ÇERÇEVESİNDE BİR İNCELEMENilüfer ALİMEN 1 Öz Bu makalenin amacı, Dilek Doltaş 'ın Esaret Yılları 1920-1923 adlı kitabında yer alan "Yunanistan'daki Esir Yaşamın Kötü Hatıraları" adlı çeviri hatıratı Hongyin Wang'ın ilk kez 2009 yılında ortaya attığı "yabancı dilde yaratım" ve "metinsiz geri çeviri" kavramları çerçevesinde incelemektir. Söz konusu çeviriye kaynak oluşturan metin, Ahmet Mithat Aksüğür (Ahmed Mithad) adlı bir Türk subayı tarafından Fransızca kaleme alınmıştır: "De mauvais souvenirs de la vie captive en Grèce". Yazar, hatıratını savaş esansında esir düşmüş bir Türk olarak Batılılarla yaşadıklarını Batılılara anlatmak için özellikle Fransızca kaleme aldığını belirtmiştir. Metnin "Yunanistan'daki Esir Yaşamın Kötü Hatıraları" başlıklı Türkçe çevirisi Ayşe Banu Karadağ tarafından yapılmıştır; ancak çevirinin yer aldığı kitabın yazarı olarak Doltaş'ın "metin-içi malzemenin dağılımı ve dil kullanımıyla ilgili yer yer değişikliğe gittiği" vurgulanmıştır (2019, s. 96). Aslında bu metin Fransızcadan Türkçeye yapılmış bir çeviri olmaktan çok, Türkçeden Fransızcaya çevrilmiş bir metnin Türkçeye geri çevirisi olarak görülebilir. Bu nedenle makalede, Fransızca kaynak metin özde bir çeviri olarak Wang'ın "yabancı dilde yaratım"; Türkçe erek metin ise, kendi kültür kökenine dönüş olarak Wang'ın "metinsiz geri çeviri" kavramı çerçevesinde irdelenecektir. İrdelemede, Ahmed Mithad ve Karadağ'ın çevirmen, Doltaş'ın editör olarak aldıkları kararlar yanmetinsel öğeler olarak çeviriye eklenen dipnotlardan yola çıkılarak anılan kavramlar ışığında betimlenecektir. Betimlemede, sergilenen çevirmen/editör davranışlarının nedenleri ve nasılları, dönemin ideolojisi, metin türü ve yazar/çevirmen/editör otoritesi bağlamında açıklanmaya çalışılacaktır. Anahtar Kelimeler: Yabancı dilde yaratım, Metinsiz geri çeviri, Yazar/çevirmen/editör otoritesi, Çevirmen/editör davranışları, Yanmetin.