Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen Öğrencilerin Akademik Yazılarında Etkileşimli Üstsöylem Belirleyicilerinin Kullanımı

Abstract

Akademik yazma özellikle yükseköğretim ile hayatımıza giren dilin özel edimi ve türüdür. Yazarın okura düşüncelerini aktarması için sistematik bir yol sunan Üstsöylem Belirleyicileri, akademik yazmada dilin nasıl işlediği, yazarın okuyucuyla nasıl iletişim kurduğuna dair merkezi özellikleri içermektedir. Akademik metinlerde üstsöylem belirleyicilerinin yeterli ve etkin bir şekilde kullanılması öne sürülen düşüncelerin etkili bir şekilde organize edilmesini sağlayarak gönderici alıcı etkileşimini kurmaktadır. Bu araştırmada Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin bildiri özetlerinde etkileşimli üstsöylem belirleyici kullanım durumlarını incelemek amaçlanmıştır. Bu doğrultuda B2 düzeyinde Akademik Türkçe kursu alan 20 öğrencinin yazma görevi olan bildiri özetlerine erişilmiştir. Metinler seçkisiz atama yoluyla belirlenmiştir. Dokümanlar betimsel analiz yöntemiyle Hyland'ın (2005) ortaya koyduğu üstsöylem belirleyicilerine göre Antconc 3.5.8 ve IBM SPSS Statistics 25 kullanılarak çözümlenmiş, veriler nicel ve nitel açıdan yorumlanmıştır. Çalışma sonucunda veri tabanındaki bulgular, Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin etkileşimli üstsöylem belirle-yicilerini bildiri özet metinlerinde yeterli ve etkin şekilde kullanamadıklarını göstermektedir. Hem yazma hem okuma becerisine olan katkıları dolayısıyla üstsöylem belirleyicilerinin akademik Türkçe programlarında başlıca bir konu olarak öğretilmesine ihtiyaç duyulduğu görülmektedir.

Akademik Türkçe İçeriklerinde Üstsöylem Belirleyicilerin Görünümleri

“…Üstsöylem belirleyicilerinin kullanımı farklı metin türleri bazında akademik Türkçe öğretimi programlarına dahil edilmesi önemli bir ihtiyaçtır. Ders kitapları profesyonel etkinlikler için güncel platformalar ve doğru bilgiler için bir vücut görevi gördüğünden farklı disiplinlerde sık kullanılan etkileşimli ve etkileşimsel üstsöylem belirleyicilerine yer verilmesi oldukça önemlidir (Çimen ve Kurudayıoğlu, 2020). Araştırma kapsamında etkileşimli üstsöylem belirleyicilerin sıklık dağılımı incelendiğinde yabancı dil olarak Türkçe öğretimine yönelik hazırlanan akademik Türkçe içeriklerinde toplamda 5014 etkileşimli üstsöylem belirleyicinin kullanıldığı tespit edilmiştir.…”

“…Alanyazında yapılan çalışmalar incelendiğinde bu araştırmadakine benzer olarak bağlayıcı türündeki üstsöylem belirleyicilerin öne çıktığı, diğer üstsöylem belirleyicilerinin geride kaldığı ve bu durumun akademik dil eğitimi açısından düzeltilmesi gerektiği vurgulanmıştır (Çimen ve Kurudayıoğlu, 2020;Soyşekerci vd. 2022).…”

Türkçe Öğretmeni Adaylarının Akademik Okuryazarlık Düzeyleri ile Teknoloji Yeterliği Öz-Değerlendirmeleri Arasındaki İlişki

“…Ancak literatürde akademik okuryazarlık kavramının kapsamı içinde olan akademik özyeterlik, akademik veya bilimsel dil becerileri (bilimsel yazma, akademik dinleme vb.) ile ilgili birçok çalışma mevcuttur (Aydın, 2010;Bayat, 2014;Ekmekçi, 2018;Güneş, 2019;Halitoğlu, 2018;Kurudayıoğlu ve Çimen, 2020;Lent, Brown görülmüştür. E-posta ve www alt boyutlarında günde ortalama 4-6 saat süresince internette zaman geçirenlerin lehine günde ortalama hem 2-3 saat hem de yedi ve üzeri saat süre interneti kullananlara göre teknoloji yeterliliği algılarının daha yüksek düzeyde olduğu sonucuna ulaşılmıştır.…”

“…Bilim, bilimsel yayınlar, bilimsel bilginin ulaşılması, anlaşılması, üretilmesi, yayılması ile gerçeğe ve hayata uyarlanabilmesi konuları akademik okuryazarlığın ana öğelerini oluşturmaktadır. Akademik okuryazarlık; geçmiş ve taze bilgiye ulaşma, onları analiz etme, değerlendirme, yeniden üreterek güncelliğini koruyabilme becerisi olarak değerlendirilebilir (Branscomb, 1981;Doru, 2018;Elmborg, 2006;Kurudayıoğlu ve Çimen, 2020;Miller 1983). Bilimsel bilgiyi anlayabilmek için ana dilini iyi kullanmak ve iyi bir iletişim kurmak gerekir.…”

Üstsöylem: Tanım, Modeller, Çözümlemeler Çerçevesinde Bir Değerlendirme

“…Türkçede üstsöylemle ilgili karşılaşılan ilk çalışmalar dilbilim makalelerindeki üstsöylem belirleyicilerini inceleyen Uzun (2002) ve psikoloji makalelerindeki üstsöylem belirleyicilerini inceleyen Zeyrek'tir (2002). Bunun yanı sıra söylem topluluğunun bilimsel metinlerden beklentilerini ve beklentilere göre metindeki üstsöylem düzenlemelerini inceleyen Uzun (2006); iki dilli bireylerin vurgulayıcı ve kaçınma belirleyicilerini algılama durum ve uygulamalarını araştıran Bayyurt ve Akbaş (2014); Türkçe eğitimi ve Türk dili ve edebiyatı makalelerinde kullanılan üstsöylem belirleyicilerini karşılaştıran Kan (2016); üstsöylem belirleyicilerinin kullanımını Türkçe eğitimi bağlamında araştıran Sarar-Kuzu (2016); üstsöylem ile kültür etkileşimini inceleyen Bayyurt (2017), Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen bireylerin metinlerindeki üstsöylem belirleyicilerini inceleyen Çubukçu (2017), bilgi odaklı etkileşimli üstsöylem belirleyicilerinin makalelerdeki kullanımını inceleyen Dağ-Tarcan (2017), anadil konuşucuları tarafından üretilen kanıtlayıcı metinlerdeki kaçınma ifadelerini inceleyen Hatipoğlu ve Algı (2017), anadil konuşucuları tarafından oluşturulan neden bildiren paragraflardaki neden belirleyicilerini inceleyen Uluçay ve Hatipoğlu (2017); iki dilli öğrenciler tarafından üretilen metinlerde kullanılan alıcı odaklı etkileşimli üstsöylem belirleyicilerini inceleyen Uluçam-Wegmann (2018); yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin ikna metinlerindeki üstsöylem belirleyicilerini inceleyen Esmer (2018); fen ve sosyal bilimler makale özetlerindeki üstsöylem belirleyicilerini inceleyen Şen (2019); sosyal bilimlerdeki bilimsel metinlerde üstsöylem kullanımı inceleyen Dağ-Tarcan (2019); Türkçe eğitimi alanındaki yüksek lisans tezlerindeki üstsöylem belirleyicilerini inceleyen Önel (2020); Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen öğrencilerin oluşturdukları akademik metinlerde üstsöylem belirleyicilerini inceleyen Kurudayıoğlu ve Çimen (2020) biyoloji ve dilbilim makale özetlerindeki birinci tekil ve çoğul kişi adılını üstsöylemsel özellikler çerçevesinde inceleyen Şen (2020) biçimindedir.…”