Updated 'budapest method' for revitalizing radial collector wells and applicability to Belgrade's water supply source

Abstract

Inovirana "budimpeštanska" metoda revitalizacije bunara sa horizontalnim drenovima i mogućnosti njene primene na beogradskom izvorištu podzemnih voda ĐORĐIJE M. BOŽOVIĆ, JKP "Beogradski vodovod i kanalizacija", BeogradPregledni rad DUŠAN M. POLOMČIĆ, Univerzitet u Beogradu, UDC: 556.3:627.12(497.11 UVODNa beogradskom izvorištu podzemnih voda trenutno postoji 99 bunara sa horizontalnim drenovima (BHD) i 47 vertikalnih bušenih bunara. Bunari su izgrađeni duž 55 km toka reke Save, uzvodno od njenog ušća u Dunav. Eksploatacija podzemnih voda je zasnovana na principu priobalne filtracije (eng. riverbank filtration). Budući da obezbeđuju više od 90% ukupne proizvodnje podzemnih voda, BHD čine okosnicu sistema eksploatacije podzemnih voda na beogradskom izvorištu.Jedna od najvažnijih odlika beogradskog izvorišta podzemnih voda (može se reći i svojevrsni fenomen) je kompleksan proces permanentnog i intenzivnog opadanja kapaciteta bunara sa horizontalnim drenovima, u hidrogeološkoj nauci poznatog pod imenom "proces starenja bunara" [1].Tokom rada bunara, postepeno se odvijalo smanjenje broja aktivnih drenova i slabljenje njihovog vodoprijemnog potencijala, što je imalo za posledicu smanjenje eksploatacije podzemnih voda i njihovo sve Adrea autora: Đorđije Božović, JKP "Beogradski vodovod i kanalizacija", Beograd, Kneza Miloša 27 Rad primljen: 11.02.2016. Rad prihvaćen: 04.04.2016 manje učešće u ukupnom vodosnabdevanju grada [2]. Ovom pojavom se, sa različitih aspekata sve do danas, bavio veći broj institucija i istraživača. Starenje bunara na beogradskom izvorištu je predisponirano prirodnim i antropogenim faktorima. Najznačajniji antropogeni faktori su:  činjenica da su drenovi često utisnuti plitko, tj. da nisu utisnuti u sloju najpovoljnijih filtracionih karakteristika,  neadekvatan materijal izrade drenova i njegova negativna interakcija sa hemijskim i mikrobiološkim sastavom podzemnih voda,  tehnologija formiranja drenova i tehničke karakteristike filterskih cevi neprilagođene mehanič-kom sastavu vodonosne sredine u kojoj su utisnuti,  neadekvatan režim eksploatacije bunara tokom decenija njihovog rada i dr. U poslednjih deset godina eksploatacija podzemnih voda preko BHD je smanjena sa oko 4,5 m 3 /s na oko 3,5 m 3 /s, što govori da se na nivou jedne godine, kao direktna posledica starenja bunara, smanji u proseku za oko 100 l/s.Prosečan kapacitet BHD je trenutno oko 35 l/s, dok 15% bunara ima kapacitet manji od 10 l/s. Visok vodostaj reke Save, koja predstavlja glavni izvor prihranjivanja izdani, više nema očekivani uticaj na Đ. BOŽOVIĆ i dr.INOVIRANA "BUDIMPEŠTANSKA" METODA REVITALIZACIJE... 686TEHNIKA -RUDARSTVO, GEOLOGIJA I METALURGIJA 67 (2016) 5 povećanje proizvodnje vode, imajući u vidu prirodu graničnog uslova "dren BHD" [3]. Zaustavljanje daljeg opadanja kapaciteta bunara je moguće postići jedino njihovom revitalizacijom utiskivanjem novih drenova [4]. Činjenica da se ne raspolaže tehničkim rešenjem koje bi omogućilo utiskivanje novih drenova na većoj dubini predstavlja objektivno ograničenje zahva...