Universal Declarations of Health and Health Reforms in Turkey

Abstract

Çalışmanın amacı, Dünya Sağlık Örgütünün uluslararası sağlık bildirgeleri ve sözleşmelerinin, Türkiye'de sağlık alanındaki yansımalarını incelemektir. Sağlığın geliştirilmesi mevcut koşullara, toplumdaki değişimlere ve dünyadaki küresel gelişmelere paralel olarak değişkenlik göstermektedir. Sağlık alanında daha iyi koşulların elde edilmesi için ülkeler, sağlık stratejileri belirlemektedir. Dünyada sağlığın geliştirilmesi amacı ile sağlık örgütleri tarafından çeşitli ülkelerde konferanslar yapılmakta ve hedefler ortaya konularak birçok bildirge yayımlanmaktadır. Ülkeler sağlık stratejilerini belirlerken Dünya Sağlık Örgütünün Sağlık Bildirgeleri önemli rol oynamaktadır. Dünya Sağlık Örgütü, 1980 yılında Avrupa için politikaları belirlemiş ve 1984 yılında "Avrupa'da Herkes İçin Sağlık Hedefleri" yayımlamıştır. Sağlıkta hakkaniyet, sağlıklı yaşam, sağlıklı çevreler, entegre sağlık sektörü, hizmette kalite yönetimi hedeflerden birkaçıdır. Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için toplumun sahip olduğu beşeri ve finansal kaynaklar etkin kullanılmalıdır.1980'lerin sonunda diğer ülkelerde olduğu gibi Türkiye'de sağlık reformu gündeme gelmiştir. Sağlık hizmetlerinde devletin ve piyasanın değişen rolleri, desantralizasyon, tüketicilerin güçlendirilmesi ve halk sağlığının rolü gibi dört temel konu ile sağlık reformunun çerçevesi çizilmiştir.

Sosyal Bilimlerde Güncel Araştırma ve İncelemeler VI

“…Kazakistan' da 1978 yılında yayımlanan bildirgede temel sağlık hizmetleri üzerinde durulmuştur. Bildirge' de bütün ülkelerden gerek ulusal politika gerekse strateji ve çalışma programları yapmaları, bu sebeple de tüm kaynaklardan faydalanmaları beklenmiştir (Madenoğlu Kıvanç, 2015). Temel sağlık hizmetlerinde ve yirmi birinci yüzyılda "Herkes İçin Sağlık" amaçlarında; kişilerin hayat boyu sağlıklarının korunması ve sağlığın geliştirilmesinde üzerlerine düşen sorumluluğun farkında olmaları için kişilerin eğitilmelerinin önemine vurgu yapılmıştır (Özpulat, 2010).…”

“…Bu bildirge 1981' de hasta hakları üzerine hazırlanan uluslararası ilk belgedir. Bildirgenin içeriğinde baskı altında kalmayan bir doktor tarafından muayene edilme, hastanın istediği doktoru tercih edebilmesi, hastanın makul düzeyde bilgi aldıktan sonra tedavi edilmek istemesi veya istememesi, hasta mahremiyetine saygı duyulması, yine hastanın teselli bulmak için talepte bulunma alternatifi ve onurlu bir vaziyette ölmeyi isteme hakkı ileri sürülmektedir (Madenoğlu Kıvanç, 2015;Aydemir & Özhan, 2011).…”

“…1995'te "Avrupa Hasta Hakları Bildirgesi" şeklinde yayımlanmıştır (Madenoğlu Kıvanç, 2015). Haberleşmenin önemine ve yetişkinlerin özel hayatına saygı ile gizliliğine önem verilmesi konuları hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur (Şentürk, 2020).…”

“…Yine 1995'te Endonezya' da "Dünya Tabipleri Birliği Hasta Hakları Bildirgesi" adıyla yayımlanmıştır (Madenoğlu Kıvanç, 2015). Hastaların rahat bir şekilde sağlık hizmeti alma hakkı, muayene olabilmek için istediği doktoru seçebilme de özgür olması, hastanın kendi sağlığıyla ilgili konularda seçimde bulunabilmesi, bilgi talep edebilmesi, hasta mahremiyeti ve özel hayata saygı, sağlık alanında eğitim alabilmesi, yasal olarak karar verebilecek yetkisi olmayan hasta, şuuru kapalı hasta, onur hakkı, inandığı dinle ilgili destek talep edebilmesi gibi konularda hastaların haklarının olduğu görüşülmüştür.…”

The Significance and Necessity of the National ''Mental Health Act'' from Special to Compulsory Hospitalization: Review

“…DSÖ Avrupa Bölge Ofisi tarafından 1994 yılında hazır-lanmış olan Avrupa Hasta Haklarının Geliştirilmesi Bildirgesi Olarak Amsterdam Bildirgesi (Madde 3) ve Dünya Tabipler Birliği'nin 1995 yılında hazırla-dığı Bali Bildirgesi (Madde 5) bu hususta örnek teş-kil etmektedir. 17,18 Hastayı ve haklarını merkeze koyarak hazırlanan her iki bildirgenin özsel açıdan mahiyeti de "hasta hakları bildirgesi" olmalarını haklı çıkarmaktadır. Zira özellikle karar verme konusunda yeterli sayılmayan psikiyatri hastalarının, kaderlerini tayin etme hususunda, "kendilerinin dı-şında" değerlendirilmeyip, karara dâhil edilmeleri anlayışı önem arz etmektedir.…”