Üç Nesil, Üç Perspektif: Türkiye’deki İslamcıların “İslam Medeniyeti” Üzerine Tartışmaları

Abstract

Bu makale, Türkiye'deki çağdaş İslam düşüncesiyle bağlantılı olarak Müslüman düşünürler tarafından kullanılan "İslam medeniyeti" kavramını incelemektedir. Şüphesiz İslam Medeniyeti kavramı, Türkiye'de Çağdaş İslam Düşüncesi içindeki en tartışmalı kavramlardan biridir. Bu bağlamda makalenin temel argümanı, İslam medeniyeti söyleminin Türkiye'deki üç kuşak Müslüman aydınların söylemleri üzerinden eklektik/savunucu bir medeniyet algısından ötekileştirici/dışlayıcı bir konuma ve bu noktadan ontolojik farkındalığa doğru evrildiğidir. Çalışmada I. neslin İslam Medeniyeti kavramını savunmacı ve eklektik bir üslupla incelediği; II. neslin İslam Medeniyeti kavramını Batı’nın karşısına farklı ve bambaşka bir çözüm arayışı çerçevesinde ele aldığı, III. neslin ise kavramın sosyo-kültürel tutarlılıklara dikkat ederek bir açıklama getirme isteğinde oldukları savunulmuştur. Bu değişim süreci, Mehmet Akif Ersoy, Şehbenderzade Filibeli Ahmet Hilmi gibi ilk nesil; Necip Fazıl Kısakürek, Nurettin Topçu ve özellikle Sezai Karakoç gibi ikinci nesil ve İsmet Özel ve Ali Bulaç gibi üçüncü nesil Müslüman aydınlar üzerinden incelenmiştir. Makale, yukarıda adı geçen düşünürlerin yazılarından hareketle Türkiye özelinde “İslam medeniyeti” kavramının yol haritasına küçük bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Oryantalizm ve Oksidentalizm Paradigmasının Ötesine Geçme: Nurettin Topçu’nun Ahlak Nizamı

“…Aslında Topçu'nun oryantalist ve oksidentalist paradigmaya hapsolmasına onun ideolojik akım ve düşüncelere dâhil edilmesi neden olmaktadır. Literatürde bir yönüne odaklanarak Topçu üzerine yapılan çalışmalar -kasıtlı ya da değil-onu sosyalist (Akan, 2019) , milliyetçi (Demirel, 2011;Kara, 2017;Koca & Selçuk, 2022;Öğün, 1992), İslamcı (Derin, 2012;Durmaz, 2022), muhafazakâr (Akın & Meşe, 2013;Yaşlı, 2015) ve anti modernist (Suveren, 2014) olarak sınıflandırmaya tabi tutmaktadır. Bu dâhil etmenin neticesinde seçmeci bir usulle Topçu'nun bir yönünü ele alarak ondan bir oryantalist veya oksidentalist çıkarmak olası hale gelmektedir.…”