Türkçede içinde İlgecinin Çokanlamlılık Görünümleri: Bilişsel Dilbilim Çerçevesinde Bir İnceleme

Abstract

Biçim ile anlamı tümleşik ve bağıntısal bir şemaya yerleştiren bilişsel dilbilim, çokanlamlılığı dilin doğal ve içkin bir özelliği olarak değerlendirmektedir. Böylece geleneksel görüşte dilbilgisel düzlemde incelenen işlev sözcükleri de farklı dinamikler üzerinden anlam temelli bir perspektifle araştırma konusu yapılabilmektedir. Bu çalışmanın amacı içinde ilgecinin çokanlamlılık görünümlerini bilişsel dilbilim paradigması çerçevesinde imge şematik dönüşümler, uzanımlar ve metaforik yapılanmalar kapsamında sahnelerarası ilişkilerle ortaya koymaktır. Betimsel bir niteliğe sahip araştırmanın veriseti, ilgecin bağlamsal görünümlerini kapsayan, Türkçe Ulusal Derlemi 3.0 derlem sorgusu aracılığıyla elde edilmiş 3500 bağımlı dizinden oluşmaktadır. Araştırma konusu ilgecin kapsama öntür uzanımıyla bağıntılı dört farklı imge şeması dönüşümüne uğradığı, bununla birlikte dört farklı periferik uzanıma sahip olduğu, ayrıca imge şemalarına metaforik yorumların da eklenmesiyle farklı anlamsal ağların elde edildiği ulaşılan önemli sonuçlar arasındadır.