Türkçe ve Türk Kültürü 5-8. Seviye Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirlik Yönünden İncelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, MEB tarafından hazırlanan Türkçe ve Türk Kültürü 5-8. seviye ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada dört ders kitabındaki bilgilendirici ve öyküleyici türde 185 metin Ateşman (1997), Çetinkaya-Uzun (2010) ve Bezirci-Yılmaz (2010) okunabilirlik formüllerine kullanılarak incelenmiştir. Şiir ve dinleme/izleme metinleri kapsam dışındadır. Veriler metin türleri ve seviyeler dikkate alınarak analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda tüm seviyelerde bilgilendirici metinlerin okunabilirliklerinin öyküleyici metinlere göre daha zor olduğuna ulaşılmıştır. Üç okunabilirlik formülüne göre de en kolay ders kitabı 5. seviyeye aitken en zor ders kitabı 8.seviyeye aittir. Ateşman ve Çetinkaya-Uzun formülleri ile yapılan hesaplamalarda 7.seviye ders kitabının okunabilirliğinin 6.seviye ders kitabından daha kolay olduğuna ulaşılmıştır. Bezirci-Yılmaz formülüne göre ise ders kitaplarının okunabilirlik düzeyleri sınıf düzeyine paralel olarak zorlaşmaktadır.

Examining the Text and Questions of the Reading Skills Book

“…Araştırmanın elde edilen metinlerin yapısal unsurlarına yönelik sonuçlara göre okuma becerileri kitabında yer alan metinlerin büyük bir bölümünün orta güçlükte metinlerden ve bilgi verici metinlerden oluştuğu görülmektedir. Ateşman'a göre orta güçlükte metinler düzeyinin okuyucular için uygun olduğu ifade edilmektedir (Özçetin ve Karakuş, 2020). Okuma becerileri kitabında yer alan metinlerin %80'i bilgilendirici metinlerden oluşmaktadır.…”

“…Okuma becerileri kitabında yer alan metinlerin %80'i bilgilendirici metinlerden oluşmaktadır. Bilgilendirici ve hikâye edici metinlerin okunabilirlik düzeyleri incelendiğinde bilgilendirici metinlerin okunabilirlik düzeylerinin daha zor olduğuna yönelik araştırma sonuçları mevcuttur (Baki, 2019;Bora, 2019;Baş ve İnan Yıldız, 2015;Özçetin ve Karakuş, 2020;Okur ve Arı, 2013;Zorbaz, 2007). Mevcut araştırmayla incelenen kitapta kolay metinlerin sayısının az olmasının nedeni olarak metinlerin çoğunun bilgilendirici metin yapısında olması gösterilebilir.…”

“…Böylece okuyucular metnin yapısal unsurlarına göre bir okuma süreci içerisinde bulunarak, metinden anlam kurma sürecini daha başarılı yürütmektedir. Okuyucuların karşılaştıkları metinlerde kullanılan dilin metin yapısına uygunluğu, metin oluşturma ölçütlerinin dikkate alınması, bilişsel ve duyuşsal yönden okuyucuların seviyesine yönelik olması ve metnin yapısal zorluğunun öğrenci seviyesine uygunluğu önemlidir (Özçetin ve Karakuş, 2020). Okunabilirlik kavramı, metnin zorluğunun bir takım matematiksel formüllerle hesaplanmasıdır (Ülper, 2010).…”

“…Ancak okunabilirlik metnin anlaşılması ya da anlaşılmamasına yönelik bir bilgi vermez, okunabilirlik metnin yapısal güçlüğü ile ilgilidir (Baş ve İnan Yıldız, 2015). Çeşitli ölçümler, hesaplamalar ve formüllerle nicelik ve nitelik bakımından uygunluğuna karar verilen metinlerin kullanılması diğer metinlere göre daha avantajlıdır (Özçetin ve Karakuş, 2020). Ders kitaplarında öğrencilerin anlama gücünü yükseltmek ve düşünme becerilerini geliştirmek için birçok metin kullanılmaktadır (Sallabaş ve Yılmaz, 2020).…”

“…Okuma becerileri öğretim sürecinde kaynak kitap kullanımının önemli bir yeri olduğu düşünüldüğünde ders kitapları ve kaynak kitaplarda bulunan metin ve bu metinlere yönelik hazırlanmış soruların önemi ortaya çıkmaktadır. Alanyazın incelendiğinde Türkçe ders kitaplarındaki metin ve soruların incelenmesine (Çeliktürk Sezgin ve Gedikoğlu Özilhan, 2019;Çeçen ve Kurnaz, 2015;Kaya vd., 2021;Kaplan, 2021;Oryaşın, 2021;Sallabaş ve Yılmaz, 2020;Sarar Kuzu, 2013;Türkben, 2018a;Türkben, 2018b;Vatansever Bayraktar, 2005), Türkçe dersi sınavlarında kullanılan soruların incelenmesine (Kanık Uysal, 2022), Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin okunabilirliklerinin incelenmesine (Baş ve İnan Yıldız, 2015;Durukan, 2014;Özçetin ve Karakuş, 2020), soru hazırlamaya yönelik taksonomilerin incelenmesine (Yıldırım, 2012;Yüceer, 2022), okuma becerilerinin nasıl değerlendirildiğine (Sönmez, 2021), okuma becerileri dersi öğretim programının incelenmesine (Eldeleklioğlu Onuk ve Avcı, 2021), okuma becerileri dersinin PISA okuduğunu anlama yeterliliklerine göre değerlendirilmesine (Batur ve Alevli, 2014) Bu araştırma 4. sınıf "Okuma Becerileri" kitabında yer alan metin ve bu metinlere yönelik hazırlanan soruları betimsel olarak incelemeyi hedeflemektedir. Araştırmada doküman analizi deseni kullanılmıştır.…”