Türkçe Öğretiminde Eleştirel Düşünmeyi Geliştirme Bakımından Ömer Seyfettin’in Hikâyelerinin Yeri

Abstract

Özet Ömer Seyfettin'in hikâyelerinin eleştirel düşünmenin özellikleri açısından incelenmesi ve bu hikâyelerin Türkçe öğretiminde nasıl kullanılabileceğinin tespit edilmesi araştırmanın amacını oluşturmaktadır. Tarama modelinde betimsel bir çalışma olan araştırmada nitel veri toplama teknikleri kullanılmıştır. Alan taraması yoluyla eleştirel düşüncenin özellikleri belirlenmiş, Ömer Seyfettin'in bütün hikâyeleri bu özelliklere göre değerlendirilerek veriler elde edilmiştir. Araştırmanın sonucuna göre Ömer Seyfettin'in hikâyelerinin eleştirel düşünmenin özelliklerini büyük ölçüde taşıdığı tespit edilmiştir. Buna göre Ömer Seyfettin'in hikâyeleri, eleştirel düşünmeyi geliştirme bakımından Türkçe öğretiminde kullanılabilecek zengin metinlerdir.

İlkokul Dördüncü Sınıf Türkçe Ders Kitabında Yer Alan Atasözlerinin İncelenmesi: Yaratıcı Düşünmeyi Destekleme Aracı Olarak Atasözleri

“…Atasözleri yaratıcılık unsurları açısından değerlendirilirken yaratıcılık için gerekli olan ürün, kişi, süreç, çevre (Aktamış & Ergin, 2006) açısından incelenmiştir. Ayrıca yaratıcı düşünme becerisi olan bireylerin özellikleri olan; olaylara herkesten farklı bakabilme, ortaya çıkan durumun sebebini farklı bir sebebe bağlama, sorunlara pratik çözümler getirme, daha önce aralarında bir bağ kurulmamış olaylar, durumlar arasında bağ/ilişki kurma, ayırt edicilik, özgünlük ve üreticilik boyutunda yeni ürünler ortaya koyma, kimsenin aklına gelmeyeni düşünme, görmediğini görme, yeni bir yöntem ya da teknik icat etme (Temizkan, 2011) zihinde canlandırabilme, hayal edebilme (Ünveren-Kapanadze, 2018) özelliklerine yaptığı vurgu dikkate alınmıştır.…”

“…Böylece öğrencilere başkalarına tecrübelerinden öğrenme fırsatları sunan metinler aynı zamanda eleştirel düşünme ve yaratıcı düşünmenin de ortaya konmasına fırsatlar sunmaktadır (Temizkan, 2011). Atasözleri kitaplarda metin içinde ya da etkinlikler kısmında kullanıldığında anlamları metnin diğer kısımları ile ilişkilendirilerek çözülebilir (Sağlam, 2001).…”

“…Uluslararası literatür incelendiğinde Marni, Aliman, Septia ve Alfianika ( 2019 Türkiye'de yapılan çalışmalar incelendiğinde, Türkçe Öğretiminde Yaratıcı Düşünmeyi Geliştirme Bakımından Nasrettin Hoca Fıkraları (Temizkan, 2011), Türkçe Öğretiminde Hayal Gücü ve Yaratıcılık Eğitimi (Ünveren-Kapanadze, 2018), Türkçe Eğitiminde Yaratıcı Yazma Becerilerinin Geliştirilmesi ve Küçürek Öykü (Demir, 2013) çalışmaların yanı sıra; Atasözlerinde Eleştirel Düşünme Unsurları: Türkçe Ders Kitapları (Batur ve Soyuçok, 2019), Atasözlerinde Adil Dünya İnancı (Dik, 2010), Atasözleri ve Deyimlerde İmgelem (Sağlam, 2001), Türk Kültüründe İknanın Atasözleri Bağlamında İncelenmesi (Ceylan, 2021), Türkçe Eğitiminde Atasözleri ve Değerler Eğitimi (Girmen, 2013) gibi çalışmaların yapıldığı görülmüştür. Türkçe öğretiminde sıklıkla kullanılan atasözlerinin içeriğinin yine Türkçe Dersi Öğretim Programı özel amaçları arasında yer alan üst düzey düşünme becerilerinden yaratıcı düşünme becerisini destekleyici/engelleyici anlam ve ifadeleri olup olmadığını ortaya koyan herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır.…”

Özel Yetenekli̇ İlkokul Öğrenci̇leri̇ni̇n Eleşti̇rel Düşünme Beceri̇leri̇ni̇n Geli̇şmesi̇nde Ve Değerler Eği̇ti̇mi̇nde Resi̇mli̇ Çocuk Ki̇taplariyla Yapilan Çocuklar İçi̇n Felsefeni̇n Etki̇si̇

“…Çünkü çocukları düşünmeye yönlendirecek, ilgi ve dikkatlerini çekmek amacıyla yazılan kitaplar öğrencilerin okurken düşünmesini, sorgulamalar yapmasını, eleştiride bulunmasını sağlayabilir. Örneğin; Tekşan (2013), Ömer Seyfettin'in yazdığı hikaye kitaplarının eleştirel düşünme özelliklerini taşıdığını ifade etmektedir. Özel yetenekli ilkokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin gelişmesinde kitaplar yardımcı bir araçtır.…”

The Factors Being Not “Proper For Child” in the Stories of Ömer Seyfettin in Terms of Children’ Literature

“…Bununla birlikte Ömer Seyfettin'in hikâyelerinin çocuklara olumlu alışkanlık ve tutum kazandırmada faydalı olduğu (Geçgel ve Sarıçan, 2011), değer eğitiminde kullanılabilecek zengin bir içeriğe sahip olduğu (Sallabaş, 2012;Fırat, 2014), eleştirel düşünmeyi geliştirici nitelikte olduğu (Tekşan, 2013), ebeveyn-çocuk ilişkisi çerçevesinde yanlış anne-baba tutumunu ortaya koyarak çocuk eğitimi açısından faydalı olduğu (Dilidüzgün, 2005) konuları üzerinde de durulmuştur.…”