Türk Halk Kültürü Geçiş Dönemi Ritüellerinde Yumurta

Abstract

Yumurta, Türk ve dünya mitolojilerindeki birçok anlatıda dünyanın, tanrıların, yarı tanrıların ve insanın yaradılışı yahut kahramanların doğumuyla ilişkili hadiselerde karşımıza çıkar. Yumurtanın simgesel anlamı, tarih öncesi devirlerden bu yana çeşitli ayinlerde ve mitlerde kendisini korumuştur. Yumurtanın köşesiz ve çıkıntısız yapısı, aynı zamanda canlı taşıma özelliğine sahip olması, onu muhtelif törenlerin başaktörü yapmıştır. Yumurta, hamile kalmak isteyen kadının başvurduğu doğal kaynaklardan biridir. O, aynı zamanda gebe bir kadının yemesi/yememesi gereken bir besin, kırklı bebeğe verilen ilk hediye; kırk çıkarılırken ve "kırk basması"

Ağıt Yakma Geleneği Bağlamında Sivas Elbeyli Yöresi Güney Köyü Ağıtları

“…Hikâyesi: Kaya yahut Ozan Kaya mahlasıyla şiirler yazan Kaya Özbek, annesinin vefatı (Karakaş, 2020a) Benden Selam Söylen Yâre Turnalar Hikâyesi: Cennet Başpınar 1866 yılında Sivas'ın merkez Güney köyünde doğmuş. Kendisi başından geçen olayları yöresinin ağzıyla deyişlere dökmüştür.…”

“…Molla Hoca'nın Konya'daki medreseye tahsil için gitmesinin ardından yakmış olduğu türküler oldukça güzeldir. Eşine olan hasretinden dolayı şu ağıdı yakmıştır: Üç turna gördüm de gölde dolanır Öter dertli dertli gönlüm bulanır Yiğit olan gurbet eli dolanır Kötülerin gölgesi olmaz dalı olmaz Benden selam söylen yâre turnalar Üç turna gördüm de biri yalınız Ne sebepten perperişan haliniz Dost köyüne uğrar ise yolunuz Benden selam söylen yâre turnalar Ağam İstanbul'a mala mı gittin İnce bel üstüne şala mı gittin Sılaya gelmeye tövbe mi ettin Benden selam söylen yâre turnalar Sılaya da elin oğlu sılaya Sen gelmezsen ben varayım oraya Gelmez isen kuz basarım yaraya Benden selam söylen yâre turnalar Kapımızın önü harman yol üstü Çık sallan sevdiğim seher yel'esti Herkes sevdiğini bağrına bastı Şimdi yârim el ile oynar (Karakaş, 2020a;Karakaş, 2002) Ben Bu Dertten Ölürüm Hikâyesi: Cennet Başpınar yine eşine olan hasreti için şu ağıdı yakmıştır: Sana diyom sana ey emmim Hayri Geldim gelel'ayrı yatarım ayrı Şu yalan dünyadan usandım gayri İflah olmam ben bu dertten ölürüm Dayanamam ben bu dertten ölürüm Açılmadı sandığımın fireği Bozuldu elbisemin rengi Kara Bekir derlerdi yoktu dengi İflah olmam ben bu dertten ölürüm Dayanamam ben bu dertten ölürüm Telli fistanımı taktım dalıma Acem şalımı da çaldım belime Gelin geldim kız giderim elime İflah olmam ben bu dertten ölürüm Dayanamam ben bu dertten ölürüm (Karakaş, 2020a;Karakaş, 2002) Emin'in Ağıdı Hikâyesi: Emin, 1979…”

“…İnsanda acı adına derin tesirler bırakan olaylara da ağıtlar yakılmıştır. "Aslında ağıt, ölüm yanında, sıla özlemi, sevdiğinden ayrı düşme, hastalık, savaş, askere gitme gibi konularda insanlar tarafından dile getirilen metinlerdir" (Karakaş, 2005).…”