Tolstoy’un Hacı Murat Romanında İnsan ve Mekân İlişkisi

Abstract

İnsan-mekân ilişkisi ÖZ Dünya edebiyatının önemli isimlerinden Tolstoy'un Hacı Murat romanında başkahramanın Müslüman olması, romanı birçok açıdan merkezileştirir. Romanda Tolstoy, Hacı Murat ile Şeyh Şamil arasındaki ihtilaftan hareketle Hacı Murat'ı Şamil'e karşı kullanmayı ön plana çıkarırken ihanet ile vicdan arasındaki çetin gelgitleri sorgular. Özellikle samimi bir Hristiyan olan Tolstoy'un Müslüman iki şahsiyeti eserin merkezine yerleştirmesi, dinsel ötekileştirmelerin naif bir eleştirisi olarak okunabilir. Diğer taraftan Kafkasya ile romanın başkarakterleri arasındaki ilgi de özellikle 19. yüzyıl düşünürlerince belirtilen kişilik ile mekân ilişkisini hatırlatır. Bu eserde Tolstoy, savaşın arka planında hayata ilişkin ortak insanî öz'ün izini sürmekte ve okuyucuya iletmek istediği insaniliği Kafkas insanı üzerinden vermektedir. Tolstoy, Kafkas halklarının belleklerinde taze olan epik-mitik öğeleri de merkezi şahsiyetlerin kimi davranışlarına ekler. Savaş gerçekliğinin ve mekân estetiğinin beraber düşünüleceği bu çalışmada Kafkasya'ya dair roman malzemesi tartışılacak ve ulaşılan bulgular roman-mekân-insan ilişkisi üzerinden yorumlanacaktır.