The Historicity of Peirce’s Classification of the Sciences

Charles Sanders Pierce's Classification of the Sciences: History, Content and Significance

“…Vào thời kỳ Phục Hưng và chủ nghĩa nhân văn, Francis Bacon (1561 -1626) phân loại khoa học dựa vào ba quan năng: trí nhớ, trí tưởng tượng, và lý trí, từ đó phân chia khoa học thành 3 nhánh tương ứng: lịch sử, thi ca và triết học; mỗi nhánh lại có các rẽ nhánh xa hơn [3][4][5]. Thomas Hobbes (1588-1679) nỗ lực thống nhất các nguyên tắc phân loại chủ quan và khách quan của Bacon, ông chia khoa học thành khoa học diễn dịch (deductive sciences) và khoa học quy nạp (inductive sciences); là một nhà duy lý và theo thuyết cơ học, ông coi phương pháp toán học là phổ quát, đặt hình học đứng đầu nhánh khoa học và vật lý đứng đầu nhánh quy nạp.…”

“…Jeremy Bentham (1748 -1832), trong một phụ đính của cuốn Chrestomathia (1817), đã đưa ra một phân loại học dựa trên nguyên lý ích lợi (phân loại theo mức độ lợi ích giảm dần hoặc tăng dần), và sửa đổi "cây thư mục" dựa trên mô hình Bacon của D'Alembert [4]. Sau khi Bentham mất, William Whewell (1794 -1866) đề ra một phân loại khoa học dựa trên các ý niệm chủ đạo, chẳng hạn khái niệm về Không gian là khái niệm căn bản tương ứng với môn Hình học, chuyển động với môn Động học v.v..; với mỗi ý niệm chủ đạo, có một bộ môn khoa học tương ứng [4]. Whewell đã kết hợp các nguyên tắc chủ quan với khách quan, Pierce cũng nhận ảnh hưởng này từ Whewell.…”

“…Thế kỷ 19 là sự nở rộ của phân loại khoa học, các tác giả lớn của phân loại khoa học từ Jeremy Bentham đến André-Marie Ampère, từ William Whewell đến August Comte, Herbert Spencer, Wilhelm Wundt và Karl Pearson, đó là chỉ mới điểm danh những nhà phân loại học được Peirce biết rõ; có những người trong số họ đã ảnh hưởng đến phân loại học khoa học của Peirce[4]. Hầu hết các văn bản phân loại khoa học của thế kỷ 19, chẳng hạn như phân loại khoa học của Comte mở đầu bằng việc phê phán sự phân loại khoa học dựa trên "sự phân chia tùy tiện 3 quan năng của tâm trí và …không phù hợp với sự phát triển của khoa học mới".Vào thế kỷ 19, việc phân loại khoa học đã trở nên ngày càng quan trọng trong bối cảnh nhiều chuyên ngành khoa học được chuyên môn hóa.…”

“…Đòi hỏi này cung cấp một ý nghĩa nhận thức luận rõ rệt cho việc tìm hiểu về phân loại khoa học.Là một thiết chế xã hội có hệ giá trị riêng và có sự tự trị ngày càng tăng trong xã hội, khoa học bắt đầu có nhu cầu củng cố bằng việc thiết lập các quy tắc hành chính và quản trị riêng của mình. Các nhu cầu tiêu chuẩn hóa khoa học, nhu cầu giao tiếp khoa học quốc tế thông qua các mạng lưới tạp chí khoa học mới xuất hiện, các diễn ngôn chính trị về quốc tế hóa khoa học đã đồng hợp tạo nên một môi trường, một hợp lực thúc đẩy sự quan tâm đến vấn đề phân loại khoa học[4]. Đây là động lực thứ hai cho phân loại học khoa học phát triển: nhu cầu hành chínhquản trị khoa học.Nhu cầu nhận thức luận và nhu cầu hành chính quản trị đã khiến phân loại học khoa học thế kỷ 19 trở nên một bộ môn khá độc lập và một vấn đề khoa học có tính thời sự cùng nhiều lý thuyết phân loại khoa học.…”

“…Đây là động lực thứ hai cho phân loại học khoa học phát triển: nhu cầu hành chínhquản trị khoa học.Nhu cầu nhận thức luận và nhu cầu hành chính quản trị đã khiến phân loại học khoa học thế kỷ 19 trở nên một bộ môn khá độc lập và một vấn đề khoa học có tính thời sự cùng nhiều lý thuyết phân loại khoa học. Alex Csiszar (2010)[4,6] gọi đây là "khoảnh khắc phân loại" trong lịch sử khoa học . Sự quan tâm đến phân loại học và các bảng phân loại khoa học của Pierce ra đời trong hoàn cảnh lịch sử như vậy.3.1.2.…”