ÖzKur'ân, nazil olduğu günden bugüne İslam âlimlerinin, özellikle de müfessirlerin en temel başvuru kaynağı olarak önemini korumuştur. Kur'ân-ı Kerîm'in nüzul süreci araştırmacılar tarafından ilgi duyulan, bu ilgiye rağmen son nâzil olan vahyin ne olduğu tam olarak ortaya konamamıştır. Çalışmamızda son inen Kur'ân âyetiyle ilgili farklı görüşlerin değerlendirilmesini yaparak en doğru yaklaşımı ortaya koymak istedik. Bizi bu konuyu ele almaya iten sebep, ilk nâzil olan âyet ya da âyetlerle ilgili görüşlerin sınırlılığına rağmen incelenmiş olması, son nazil olan âyet ya da âyetlerle ilgili daha fazla görüş olmasına rağmen yeterli bir araştırmaya konu yapılmamış olmasıdır. Nüzul sebepleri ile ilgili rivayetler, vahye muhatap yaşayan kitlenin aktarımlarıdır. Ve vahyin bütünü olan Kur'ân-ı Kerîm'in anlaşılmasında birinci kategoride değerlendirilmelidirler. Zira Kur'ân'ın bu değerli ilk muhataplarından sonra gelenler çok değişik etkiler altında, yaşadıkları zaman ve çevrenin değerleri ile metni anlamaya çalışmaktadırlar. Araştırmamız şunu gösteriyor ki, İslam âlimlerinin en son inen Kur'ân âyetinin tespiti konusunda ilgili bütün rivayetlerini ve bu rivayetlerle alakalı en küçük bir ayrıntıyı bile gözden kaçırmadıklarıdır. Bu nedenle son nazil olan ilahi beyanın tespitinin önemi açıktır. Ancak bu konuda, senedi Hz. Peygamber'e ulaşan haber bulunmadığından kesin bir tespitte bulunmanın zorluğu ortadadır.Anahtar Kelimeler: Kur'ân, Tefsir, Sebeb-i Nüzûl, En Son İnen Âyet
AbstractThe Qur'an has always been of great signficance in Muslim scholars perspective during history. Although scholars vehemently discussed the proccess of the descend (nuzūl) in every aspect they reached not any precise conclusion about what the last revelation really is. This paper is an endeavor to lay down an analysis on existing views concerning which verse of the Qur'an is revealed last, and offer a reasonable perspective for researchers. There are limited number of different views on the first revealed verse or verses of the Qur'an, yet there has been a developed literature on them. Although there are more different views on the possible latest revealed verse, research on it has been relatively small. Reports on the context of revelation are the statements of those who experienced the revelation first hand; these statements should be given highest priority in understanding the Qur'an as the collective body of all revelations. Successors who follow the most precious first audience of the Qur'an try to understand the Qur'anic message while under the influence of their time and prevailing values. Our research has revealed that Islamic scholars have exerted their utmost efforts to determine the latest revealed verse and in that direction they meticulously analyzed all the reports and their details. Considering all this scholarly endeavor, it is important to determine the latest verse, however, the chain of narration of these reports does not reach up to the Prophet, and this makes the issue even more complicated.