The Attitude of the Islamic Republic of Iran on the Second Karabakh War Within the Context of Regional Policies

Abstract

Öz1979 yılında İslam Devrimi sonrası kurulan İran İslam Cumhuriyeti'nin dış politikasında üç adet belirleyici unsur bulunmaktadır. Bu unsurlar uluslararası alandaki gelişmelerde bazen birlikte bazen ise tek olarak İran'ın politikasına yön vermiştir. Araştırmada milliyetçilik, İslamcılık ve mezhepçilik olarak adlandırılan bu üç unsur üzerinden İran'ın Kafkasya politikası bağlamında İkinci Karabağ Savaşı'ndaki tutumu incelenmiştir. İran'ın İslam ilkeleriyle yönetilen bir yapıda ulusal ve uluslararası politikasını bölgesel güç yaratma yönünde kullanması hem bölgesel hem de Batılı devletlerin tepkisini çekmiştir. Kıskaç altında kalan İran ise politika üretiminde etkili olan üç unsuru ulusal kazanç elde etme noktasında pragmatizm temelinde kullanmıştır. Bu durum ise İran'ın Hristiyan-Müslüman çatışmasında Hristiyanlar'dan, Şii-Sünni çatışmasında Şiiler'den yana olmasına yol açmıştır. Bu konsepte Birinci Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan'a karşılık Ermenistan'dan yana olan İran, özellikle 1980-81 yılları arasında Körfez Ülkeleri'ndeki Sünnilere karşılık Şiileri desteklemiştir. Bölgesel politika bağlamında Kafkasya bölgesini doğal etki alanı olarak gören İran bölge devletlerinin güçlenmesini önlemek noktasında politikasını üretmiştir. Nedenler dâhilinde ise İkinci Karabağ Savaşı'nda İran'ın geleneksel tutumunu bırakarak farklı tutum sergilediği görülmüş ve söz konusu ikilemin kaynağı sorgulanmıştır. Araştırmada İran Dışişleri Bakanlığı'nın yaptığı resmî açıklamalar ve sahadan gelen haberler dikkate alınarak İran'ın savaşa yönelik politikası araştırılmış ve bölge politikasında değişikliğe gidip gitmediği sorgulanmıştır. Toplanan veriler ışığında İran'ın İkinci Karabağ Savaşı'nda farklı tutum sergileyerek Kafkasya politikasında değişikliğe gittiği görülmüştür.