The acquisition of telicity in the native language

Abstract

Στόχος της διδακτορικής διατριβής είναι η περιγραφή της τελικότητας στην Ελληνική καθώς και της διαδικασίας κατάκτησής της στη μητρική γλώσσα. Ο όρος τελικότητα προέρχεται από τον Αριστοτελικό όρο τέλος που αναφέρεται στην ολοκλήρωση μιας ενέργειας. Η τελικότητα κωδικοποιείται εν μέρει ή πλήρως σε κάθε γλωσσική έκφραση μέσω της ρηματικής όψης, του ρηματικού ποιού ενεργείας και των συμπληρωμάτων του ρήματος. Ο συνδυασμός αυτών των χαρακτηριστικών στο διεπίπεδο σύνταξης/πραγματολογίας δίνει την τελική ή μη τελική ερμηνεία της πρότασης. Η καταγραφή και ανάλυση των συντακτικών και πραγματολογικών χαρακτηριστικών της τελικότητας έγινε μέσω της εξέτασης της σχέσης ρημάτων που εκφράζουν δραστηριότητα με τα ορίσματά τους (π.χ. γράφω, τρέχω) και του επιμερισμού των δομικών και των πραγματολογικών λειτουργιών που συνηγορούν στην έκφραση της τελικότητας. Συγκεκριμένα, η ρηματική όψη αντιμετωπίστηκε ως ένα γραμματικοποιημένο, (σημασιολογικά) ερμηνεύσιμο χαρακτηριστικό στα ρήματα κίνησης στην Ελληνική ενώ για την τελικότητα υιοθετήσαμε την άποψη ότι προϋποθέτει την συνάρτηση γραμματικών, μορφολογικών, θεματικών και εννοιολογικών χαρακτηριστικών και επομένως εμφανίζεται στο διεπίπεδο σύνταξης-πραγματολογίας. Στην πειραματική έρευνα εξετάστηκαν τρεις κατηγορίες ρημάτων που εκφράζουν ‘δραστηριότητα’: α) ρήματα με ένα όρισμα: ανεργαστικά και αναιτιατικά, β) μεταβατικά ρήματα με συμπλήρωμα ονοματική φράση και γ) ρήματα κίνησης με συμπλήρωμα προθετική φράση. Έξι ρήματα από κάθε κατηγορία εξετάστηκαν σε δύο συνθήκες με μεταβλητή τη ρηματική τους όψη [+/- συνοπτικό]. Οι προτάσεις με τελική ερμηνεία παρουσιάστηκαν με ένα εμφανές καταληκτικό σημείο για τη δραστηριότητα και οι προτάσεις με μη τελική ερμηνεία χωρίς το καταληκτικό σημείο. Στο πείραμα κατανόησης συμμετείχαν 150 παιδιά και 40 ενήλικες και στο πείραμα παραγωγής 250 παιδιά και 40 ενήλικες. Τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα αφορούσαν την ανάπτυξη της σύνδεσης της ρηματικής όψης με την τελικότητα και τις αναπτυξιακές διαφορές μεταξύ μεταβατικών ρημάτων με συμπλήρωμα ονοματική φράση και ρημάτων κίνησης με συμπλήρωμα προθετική φράση. Η υπόθεση εργασίας σύμφωνα με την οποία η τελικότητα είναι χαρακτηριστικό του διεπιπέδου σύνταξης/πραγματολογίας και ως εκ τούτου προϋποθέτει την ανάπτυξη και των δύο γνωστικών πεδίων επιβεβαιώθηκε από τα αποτελέσματα.