Teologie as werklikheidsverstaan – anders dink, anders doen: Aantekeninge oor die teologie van Johan Buitendag

Abstract

Theology as understanding reality -thinking differently, acting differently: Notes about the theology of Johan Buitendag. The article investigates the theological contours delineated from the publications of the systematic theologian Johan Buitendag. His theology represents a relational integrity of ontology, epistemology and ethics. It can be characterised as an existential ecotheology. In the introduction this rhizome (epistemological metaphor borrowed from Giles Deleuze and Félix Guattari) existence in Buitendag's theology is discussed. The article consists of nine sections: the hermeneutical circle as introduction; the polemic attitude of Karl Barth with regard to a theologia naturalis; understanding the notion paradigm; being church as a relational event; engaged epistemology; existential theo-anthropology and ecotheology; existential ecclesiology; existential engagement; and an autobiographical reflection. Hermeneutiese sirkelVerstaan is 'n proses wat as 'n sirkel voorgestel kan word en daarom word die uitdrukking 'hermeneutiese sirkel' gebruik. In hierdie sirkulariteit kan kommunikasie -en daarom die hermeneutiese proses -op enige tydstip opgeskort word en dan kom verstaan tot 'n einde. Martin Heidegger ([1962] 2008:195) se waarneming is dus korrek dat dit nie 'n vraag is hoe om uit die sirkel uit te kom nie, want kommunikasie kan enige tyd beëindig word. Die vraag is eerder hoe om op die korrekte wyse in die sirkel in te kom -dit wil sê hoe om in konkrete ervaring te verstaan en te kommunikeer. Interpretasie vind nie plaas deur buite die sirkel van die verstaansproses objektief 'van buite' die werklikheid waar te neem nie, maar inteendeel om midde-in die sirkel in te beweeg en die werklikheid persoonlik te ontmoet en te ervaar (vgl. Thielen 1999:126). Dit kan vergelyk word met 'n skilder wat besig is om iets van die werklikheid op doek vas te lê of die digter wat iets van die lewe in poësie verwoord. Werklikheidsverstaan kan daarom beskou word as 'ein Werk der persönlichen Kunst' (Schloßberger 2005:107). Hiermee word nie 'n soort monoloog bedoel nie (Grondin [1991] 1994:97), maar 'n relasionele dimensie wat kompleks van aard is.Johan Buitendag se teologie weerspieël insig in hierdie kompleksiteit en die diep persoonlike aard van verstaan en eksistensie. Sy denke moet egter gesien word as 'n verstaansproses wat 'n epistemologie én ontologie én etiek integreer wat nie adekwaat met die begrip hermeneutiese sirkel uitgedruk kan word nie. Dit verteenwoordig nie bloot 'n sirkulêre wisselwerking tussen 'n subjek wat 'n objek waarneem en waar die subjek in die proses van waarneming deur die objek beïnvloed word nie. Buitendag se werklikheidsverstaan is 'eko-kultureel' van aard en die hermeneutiese sirkel is vir hom 360°.In plaas van om in statiese terme te dink deur te meen dat Buitendag 'n wêreldbeeld of 'n bepaalde teologie sou huldig, is sy teologiese posisie nie antiteties of sinteties nie, maar diastaties. Buitendag is 'n dinamiese Christen-gelowige wat in konstante dialoog met natuurwetenskap die werklikh...