Technical and chemical examination of the brass bucket with a hunting scene

Abstract

Ο μεταλλικός κάδος με αρ. ευρ. 32553 που ανήκει στο Μουσείο Μπενάκη, μελετήθηκε με σκοπό να εξεταστεί η τεχνική κατασκευής και διακόσμησης του όπως και η σύσταση του μετάλλου κατασκευής, με σκοπό τα αποτελέσματα της εξέτασης να συγκριθούν με την ομάδα παρόμοιων κάδων στην οποία έχουν αναφερθεί η Μ. Mundell-Mango σε συνεργασία με άλλους ερευνητές. Χρησιμοποιήθηκαν διάφορες μέθοδοι ανάλυσης όπως Ακτινογράφηση, Φθορισμός με ακτίνες Χ (XRF), Ηλεκτρονικό Μικροσκόπιο Σάρωσης (SEM) και Μεταλλογραφικό μικροσκόπιο. Δυστυχώς από τις μεθόδους αυτές, μόνο ο φθορισμός ακτινών Χ είχε εφαρμοστεί για την εξέταση των υπόλοιπων κάδων. Πιο συγκεκριμένα η προσέγγιση των άλλων τομέων όπως η διαμόρφωση ή και η διακόσμηση, ήταν περισσότερο εμπειρική και βάσει αρχαιολογικών δεδομένων, και έτσι η πλησιέστερη σύγκριση της ομάδας των κάδων με τον κάδο του Μουσείου Μπενάκη, στηρίχτηκε ως επί το πλείστον στα αποτελέσματα της ανάλυσης της σύστασης τους. Πράγματι, η εφαρμογή των παραπάνω μεθόδων, δύο από τις οποίες απαιτούσαν την εξαγωγή δείγματος, επιβεβαίωσαν ότι ο κάδος του Μουσείου Μπενάκη ανήκει στην ομάδα των κάδων που μελετήθηκαν από τους Mundell-Mango et al. και τους Oddy και Craddock. Ο κάδος μορφοποιήθηκε με σφυρηλάτηση από την εσωτερική πλευρά και κυρίως από την εξωτερική με το χέρι (πιθανολογείται και η χρήση τόρνου). Το υλικό κατασκευής υποβλήθηκε σε μια σειρά από διαδοχικές ψυχρές κατεργασίες και ανοπτήσεις, δίνοντας έτσι το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι τελικές διεργασίες για την κατασκευή του σώματος του κάδου, συμπεριλαμβάνοντας και τη διακόσμηση του, είχαν ως αποτέλεσμα την ουσιαστική παραμένουσα παραμόρφωση στη μικροδομή του και ορισμένες παραμένουσες εσωτερικές καταπονήσεις. Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρήθηκε στο δείγμα που αφαιρέθηκε από τη λαβή του κάδου. Το τελικό φινίρισμα (γυάλισμα) και οι διπλές διαχωριστικές γραμμές που δημιουργήθηκαν για να οριοθετήσουν την επιγραφή στην εξωτερική επιφάνεια, πραγματοποιήθηκαν στον τόρνο. Για τη διακόσμηση του χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά είδη καλεμιών. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης της σύστασης του μετάλλου, προσδιόρισαν ένα κράμα κατασκευασμένο από χαλκό και ψευδάργυρο (ορείχαλκος) με την παρουσία και διάφορων άλλων ιχνοστοιχείων. Η σύσταση του κράματος αυτού καθώς και το ποσοστό συγκέντρωσης του ψευδαργύρου μέσα σε αυτό, υποδηλώνει ότι ο ορείχαλκος ήταν μάλλον προϊόν της αναγωγικής ενσωμάτωσης ψευδαργύρου με χαλκό (cementation process). Η εξέταση των βασικών στοιχείων κραμάτωσης του ορείχαλκου και των διάφορων ιχνοστοιχείων, δεν μπόρεσαν να αποδείξουν με βεβαιότητα την προέλευση του υλικού κατασκευής του κάδου. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η ύπαρξη των στοιχείων αυτών ταλαντεύεται μεταξύ της τυχαίας και της συνειδητής ενσωμάτωσης. Το υλικό ήταν προϊόν ανακύκλωσης, ήταν εμπορεύσιμο ή ήταν πρωτογενές που είχε παραχθεί σε κοντινά εργαστήρια; Και ποιο από τα δύο μέταλλα ο χαλκός ή ο ψευδάργυρος; Τα ερωτήματα αυτά δεν μπόρεσαν να υποδείξουν κάποιο συγκεκριμένο κέντρο παραγωγής του ορείχαλκου για την κατασκευή αυτού του κάδου καθώς και των υπολοίπων. Σύμφωνα με εικονογραφικές και ιστορικές αναφορές η Ανατολική Μεσόγειος έχει παίξει σημαντικό ρόλο στην παραγωγή των κάδων. Οι μελέτες της σύστασης του ορείχαλκου γενικότερα, μπορούν να επιβεβαιώσουν τη χρήση αξιοσημείωτων πηγών του μεταλλεύματος στην περιοχή αυτή. Το Ομάν, η Μικρά Ασία, η Κύπρος μπορούσαν να προμηθεύσουν το υλικό για την κατασκευή των κάδων ως πρωτογενές (ορυκτό) ή δευτερογενές (ανακυκλωμένο, εμπορεύσιμο). Τελευταία εκδηλώνεται ένα έντονο ενδιαφέρον για την εξέλιξη της αρχαίας μεταλλουργίας στην Ανατολική Μεσόγειο και συγκεκριμένα στην Ανατολή, αλλά θα ήταν πραγματικά ενδιαφέρον να προσδιοριστούν πηγές για νεότερες χρονολογικές περιόδους