Tanıma Belleğinde Kriter Belirleme ve Tepki Yanlılığı Değişimlemeleri

Abstract

ÖzetTanıma belleği, geçmişte deneyimlenen uyaranları diğerlerinden ayırt etme becerisidir. Tipik bir tanıma belleği görevinde bir dizi uyaranın katılımcıya sunulduğu çalışma aşamasının ardından test aşamasında sorulan maddelerin çalışma listesinde bulunup bulunmadığının ayırt edilmesi beklenir. Sinyal belirleme kuramına (Macmillan ve Creelman, 2005) göre test maddeleri bellek izleriyle kıyaslanarak bir bellek gücü değeri elde edilir. Bu bellek gücü değeri öznel karar kriterini aşıyorsa madde tanınır. Test peformansını belirleyen iki etken ise eski ve yeni maddeleri ayırt edebilme düzeyi olan duyarlılık ve sorulan maddelere "evet" yanıtı verme yatkınlığını ifade eden tepki yanlılığıdır. Alanyazında karar kriterinin çeşitli yöntemlerle deneysel olarak değişimlendiği çalışmalar mevcuttur. Bu yöntemlerden biri olan temel oran değişimlemesinde test listesindeki eski madde oranı değişimlenir ve kişilerin bu oranlara göre kriterlerini değiştirmesi beklenir. Temel oran değişimlemesi genellikle tek başına kriter değişimini sağlamaya yeterli olmamakta, ancak temel oranlar konusunda ön bilgi verilmesi, geribildirim gibi yardımcı ipuçlarıyla kriter değişimi sağlanabilmektedir. Bir diğer yöntemde ise eski ya da yeni maddelerin bellek güçleri değişimlenerek kriter değişiminin sağlanması amaçlanmaktadır. Bu yöntemlerin yanı sıra ödeme matrisleri, olasılıksal ipuçları, yanlı geribildirim kullanımı gibi değişimlemelerle de kriter değişimi elde edilmektedir. Başlangıçtaki kriter konumunun ve kriter değiştirmeye olan yatkınlığın kişiler arasında farklılıklar gösterdiği, bununla birlikte kişilerin kriterlerinin deneyler arasında tutarlı olduğu bilinmektedir.